|
Бухга
лтерия ҳисоби с
чёт
лари
Хўжа
лик м
аб
лағларининг м
анба
ларини
ҳисобга о
лув
чи с
чёт
лар
Хўжа
лик
жараёнлари
ва
маб
лағларнинг
тур
-
ларини ҳисобга о
лув
чи с
чёт
лар
Ишлаб чиқариш в
а
ишлаб
чиқаришдаги истеъмо
л
Ноишлаб
чиқаришдаги
истеъмо
л
Ўз м
аб
лағларининг
манба
лари
Чет
дан жа
лб этилган
маб
лағларнинг м
анба
-
лари
Тақсимотга
доир мажбу-
риятлар
Мехнат ҳақи бўйича
ҳисоблашишлар.
Ижтимоий суғурта бўйича
ҳисоблашишлар.
Бюджет билан ҳисоблашишлар.
Мол етказиб берувчилар ва пудрат-
чилар билан ҳсоблашишлар.
Қисқа муддатли банк кредитлари.
Узоқ муддатли банк кредитлари.
Даромадлар ва харажатлар.
Келгуси давр даромадлари.
Муайян мақсадларни молиялашти-
риш ва мақсадли тушумлар.
Келгуси тўловлар ва харажатлар
резервлари.
Устав капитали.
Қўшилган капитал.
Резерв капитали.
Касса.
Ҳисоб-китоб счёти ва бошқалар
Тайёр маҳсулотлар.
Ишлаб чиқаришдан ташқари
харажатлар.
Сотиш ва бошқалар
Хизмат кўрсатувчи ишлаб
чиқаришлар ва хўжаликлар
Асосий ишлаб чиқариш,
Умумхўжалик харажатлари,
Ишлаб чиқаришдаги брак Кел-
гуси давр харажатлари ва бошқа
счётлар
Материаллар, ёқилғи, эҳтиёт
қисмлар
Асосий воситалар.
Асосий воситаларнинг эскириши.
Узоқ муддатли ижарага олинган
асосий воситалар.
Харидорлар ва буюртмачилар
билан ҳисоблашишлар.
Бўнак бўйича ҳисоб-китоблар.
Кредиторлик
қарзлари
Кредитлар
Молиявий на-
тижалар
Молиялашти-
риш
Резервлар
Капитал
Ҳисоб-
китобдаги
маблағлар
Пул
маблағлари
Тайёр
маҳсулот
сотиш
Ишлаб
чиқариш хара-
жатлари
Товар –мод-
дий ишлаб
чиқариш за-
хиралар
Асосий во-
ситалар
Муо
ма
ла
Тақсимо
т
3. 1. - чиз
ма.
Бухга
лтерия ҳисоби с
чёт
лари
27
Асосий воситаларни ҳисобга олувчи счетлар
I. Хўжалик
маблағлари
(активлар)ни
ҳисобга олув-
чи счетлар
II. Хўжалик
маблағлари-
нинг ман-
баларини
(пассивлар)
ҳисобга олув-
чи счетлар
III. Хўжалик
жараёнларини
ҳисобга олув-
чи счетлар
Мажбурият-
ларни ҳисобга
олувчи счет-
лар
Товар-моддий захираларни
ҳисобга олувчи счетлар
Келгуси давр харажатлари ва кечиктирилган
харажатларни ҳисобга олувчи счетлар
Олинадиган счетлар (дебитор қарзлар)ни
ҳисобга олувчи счетлар
Ўз маблағлари манбаларини ҳисобга
олувчи счетлар
Таъминот жараёнини ҳисобга олувчи счетлар
Ишлаб чиқариш жараёнини ҳисобга олувчи
счетлар
Сотиш жараёнини ва якуний молиявий нати-
жаларни ҳисобга олувчи счетлар
Узоқ муддатли мажбуриятлар-
ни ҳисобга олувчи счетлар
Қисқа муддатли мажбурият-
ларни ҳисобга олувчи счетлар
Пул маблағларини ҳисобга олувчи счетлар
Счетларнинг иқтисодий мазмунига кўра туркумланиши
3. 2. - чизма.
Счётларнинг иқтисодий мазмунига кўра туркумланиши
28
Моддий ва номоддий
активларни ҳисобга
олувчи счетлар
Асосий воситалар. Номоддий
активлар. Касса. Материаллар ва
бошқалар.
Хусусий капитал-
ни ҳисобга олувчи
счетлар
Балансдан
ташқари
счетлар
Контрар
счетлар
Контрар
счетлар
Контрар
тўлдирувчи
счетлар
Тақсимловчи
счетлар
Йиғиб
тақсимловчи
счетлар
Умумлашиб чиқариш
харажатлари.
Қийматликларнинг
бузилиши ва камомаддан
зарарлар ва бошқалар.
Келгуси давр харажатла-
ри. Келгуси давр даромад-
лари ва бошқалар.
Асосий ишлаб чиқариш.
Ишлаб чиқаришдаги
яроқсизлик. Капитал
қўйилмалар.
Сотиш
Бошқа даромад ва хара-
жатлар. Якуний молиявий
натижа.
Молиявий
натижалар
Операцион
натижавий
счетлар
Калькуляци-
он счетлар
Транзит
(таққословчи)
счетлар
Назорат
тақсимлов-
чи счетлар
Контр-
актив
Асосий воситалар эски-
риши
Сотиб олинган хусусий
акциялар
Материалларни тайёрлаш
ва харид қилиш
Материаллар
қийматидаги фарқлар
Контр-
пассив
Устав капитали. Мақсадли моли-
ялаштириш ва бошқалар.
Ҳисоб-китоб счетлари
Ходимлар билан меҳнат ҳақи
бўйича ҳисоб-китоблар
Счетларнинг тузилиши ва тайинланиши
бўйича туркумланиши
Асосий
счетлар
Тартибга
солувчи
счетлар
Операцион
счетлар
3. 3. – чизма.
Бухга'>Счётларнинг тузилиш ва тайинланиш
бўйича туркумланиш
29
Пассив счетлар
Бухга
лтерия ҳисоби с
чет
ларининг т
урк
ум
-
ланиши
Тузилиши в
а т
айинлаши
-
га кўра
Транзит (таққословчи)
счетлар
Тақсимловчи счетлар
Калкуляция счетлари
Тартибга солувчи счетлар
Асосий счетлар
Хўжалик жараёнлари ва
молия-хўжалик фаолияти
натижаларини хисобга олувчи
счетлар
Маблағлар манбаларини
ҳисобга олувчи счетлар
Маблағларни ҳисобга олувчи
счетлар
Аналитик счетлар
Синтетик счетлар
Балансдан ташқари счетлар
Баланс счетлари
Актив счетлар
Иқтисо
дий м
аз
мунига
кўра
Ба
лансга муно
саба
тига
ва ҳисоб об
ъек
тларини
қамраб о
лиш даражасига кўра
3. 4. - чиз
ма.
Бухга
лтерия ҳисоби с
чёт
ларининг т
урк
умланиши
30
Дебет (+) Актив счёт
Кредит (-)
Счётдаги маблағларнинг кўпайишига
олиб келувчи муомалаларга доир ёзувлар
(+)
Счётдаги маблағларнинг камайишига
олиб келувчи муомалаларга доир
ёзувлар (-)
Дебет (-) Пассив счёт
Кредит (+)
Счётдаги маблағларнинг камайишига
олиб келувчи муомалаларга доир ёзувлар
(-)
Счётдаги маблағларнинг кўпайишига
олиб келувчи муомалаларга доир
ёзувлар (+)
3. 5. - чизма.
Бухгалтерия счётлари моҳияти
Дебет (+)
Кредит (-)
Бошланғич қолдиқ
Камайиши (-)
Кўпайиши (+)
Айланма
Айланма
Охирги қолдиқ
3. 6. -чизма.
Актив счёт чизмаси
Дебет (+)
Кредит (-)
Камайиши (-)
Бошланғич қолдиқ
Кўпайиши (+)
Айланма
Айланма
Охирги қолдиқ
3. 7. - чизма.
Пассив счёт чизмаси. Актив счёт (касса)
Дебет (+) Касса счёти
Кредит (-)
Кассадаги нақд пулларнинг бошланғич
қолдиғи – 40
1. Банкдаги ҳисоб-китоб счётидан келиб
тушди 20000
2. Ишчи ва хизматчиларга иш ҳақи
берилди – 19700
3. Банкдаги ҳисоб-китоб счётидан
хўжалик харажатлари учун – 100
4. Ҳисобдор шахсга берилди – 100
Жами келди (дебет айланма) – 20100
Жами сарфланди (кредит айланма) –
19800
Кассадаги нақд пулларнинг
охирги қолдиғи – 340
3. 8. - чизма.
Счётлар тузилишининг анъанавий шакли
31
ПАССИВ СЧЁТ
Банкнинг қисқа муддатли кредитлари
Дебет (-)
Кредит (+)
Дастлабки қолдиқ – 75000
2. Ҳисоб-китоб счётидан аввал олинган
қарзнинг бир қисми қайтарилди – 50000
1. Банкдан қисқа муддатли кредит
олинди – 9000
Айланма 50000
Айланма 9000
Охирги қолдиқ – 34000
Бухгалтерия ёзувини тузиш
тартиби
Хўжалик муомала-
си қандай иккита
ўзгариш
(ходиса)дан иборат
эканлигини аниқлаш
Хўжалик муомаласи ни-
мани: маблағлар (баланс
активи) ёки унинг манба-
лари (баланс пассиви)ни
тавсифлашини аниқлаш
Счетлар режасига
мувофиқ қайси счет де-
бетланиши ёки қайси счет
кредитланишини (актив
ёки пассив) аниқлаш
3. 9. - чизма.
Бухгалтерия ёзувини тузиш тартиби
“Мол етказиб берувчилар ва пудрат-
чиларга тўланадиган счётлар”
“Ёқилғилар” счёти
“Эхтиёт қисмлар” счёти
Дебет +
Кредит –
Дебет +
Кредит –
Дебет +
Кредит –
2) 70 000
2) 30 000
2) 40 000
3. 10. - чизма.
Мураккаб бухгалтерия ёзуви
32
Хўжалик муомалалари
№ Хўжалик муомалалари мазмуни
Дебет
Кредит
1
Корхона ҳодимларига ойнинг
биринчи ярми учун бўнак
берилади
4210 – “Меҳнат ҳақи
бўйича бериладиган
бўнаклар” счёти
5010 – “Касса”
счёти
2
Ҳисобот ойи учун корхона
ҳодимларига иш хақи
ҳисобланади:
а) асосий ишлаб чиқариш
ишчиларига;
b) бошқарув ҳодимларига
2010 – “Асосий
ишлаб чиқариш”
счёти
9420 – “Маъмурий
харажатлар” счёти
6710 – “Ҳодимлар
билан меҳнат ҳақи
бўйича ҳисоб-
китоблар” счёти
3
Корхона ҳодимлари меҳнат
хақидан даромад солиғи
ушланди
6710 – “Ходимлар
билан меҳнат ҳақи
бўйича ҳисоб-
китоблар” счёти
6410 – “Бюджетга
тўловлар бўйича
қарз” счёти
4 Ҳисобланган иш ҳақидан бўнак
ушлаб қолинди
6710 – “Ҳодимлар
билан меҳнат ҳақи
бўйича ҳисоб-
китоблар” счёти
4210 – “Меҳнат ҳақи
бўйича берилган
бўнаклар” счёти
5 Корхона ҳодимларига меҳнат
ҳақи берилди
6710 – “Ҳодимлар
билан меҳнат ҳақи
бўйича ҳисоб-
китоблар” счёти
5010 – “Миллий
валютадаги пул
маблағлари” счёти
6710
6410
5010
4210
9420
2010
1
4
2а
2
5
3
3. 11. - чизма.
Счётлар ўртасидаги мантиқий боғлиқлик
33
Икки ёқлама ёзувнинг аҳамияти
Маблағлар ва
манбалар мав-
жудлиги хамда
харакати устидан
назорат ўрнатади
Маблағларнинг
олиниш манба-
лари ва қандай
мақсадларга
сарфланиш
йўналишларини
кўрсатади
Хўжалик
муомалалари-
нинг иқтисодий
мазмунини ва
уларни амалга
оширишнинг
қонунийлигини
текширишга
имкон беради
Счетлардаги
ёзувларнинг
хатоларини
аниқлашни
таъминлайди.
Счетларнинг де-
бет айланмалари
кредит айлан-
маларига тенг
бўлиши лозим
3. 12. - чизма.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
