Б. А. Хасанов, А. А. Хашимов, З. А. Пардаева бухгалтерия ҳисоби

Хусусий сармоя
50. Хусусий сармоя устав, қўшилган, заҳиралар сармоядан ва 
тақсимланмаган фойдадан иборатдир. 
Зарур ҳолларда устав, қўшилган, заҳиралар сармоя таҳлилий 
жиҳатдан ҳисобга олинади. 
51. Бухгалтерия балансидаги хусусий сармоянинг миқдори ак-
тивлар қийматини ва мажбуриятларни баҳолашга боглиқдир. 
Заҳиралар
52. Хўжалик юритувчи субъектни ва кредиторларни зарарлар-
нинг оқибатларидан қўшимча тарзда ҳимоя қилишни таъминлаш 
учун заҳираларни вужудга келтириш зарур. Заҳираларни ҳосил 
қилиш ва уларнинг миқдори ҳақидаги ахборот қарорлар қабул 
қилишда фойдаланувчилар учун аҳамиятлидир. Заҳираларни ву-
жудга келтириш хўжалик юритувчи субъектга доир қонунчиликда 
ва уставда (солиқ қонунларини бузмаган ҳолда) кўзда тутилади. 

---

169
Даромадлар
53. Ялпи даромад хўжалик юритувчи субъектнинг асосий ва 
асосий бўлмаган фаолиятидан олинган даромадларни ўз ичига 
олади. Асосий фаолиятдан даромад маҳсулот, ишлар, хизматлар, 
товар-моддий заҳиралар. бошқа активларни сотишдан, шунинг-
дек мукофотлар, фоизлар ва дивидендлар, гонорарлар ва хўжалик 
юритувчи субъектнинг асосий фаолиятига боглиқ бўлган рентадан 
олиниши мумкин. 
54. Хўжалик юритувчи субъект асосий бўлмаган фаолият нати-
жасида оладиган даромадлар даромадни аниқлашга мос келадиган 
моддаларни ўз ичига олади, ва концептуал асоснинг алоҳида тар-
кибий қисмлари деб ҳисобланмайди. 
55. Биржада муомалада бўладиган қимматли қогозларни қайта 
баҳолаш ва бошқалар асосий бўлмаган фаолият натижасида пайдо 
бўладиган даромадларга мисол бўлиб хизмат қилиши мумкин. Бун-
дай даромадлар, агар молиявий натижалар ҳақидаги ҳисоботда эъ-
тироф этилса, алоҳида кўрсатилади, чунки иқтисодий қарорларни 
қабул қилишда улар ҳақидаги ахборот фойдали бўлиши мумкин. 
56. Солиққа тортиладиган даромад (зарар) - солиқ қонунларига 
мувофиқ белгиланган ҳисобот давридаги даромад (зарар) сумма-
сидир. 
Харажатлар
57. Харажатларни белгилаш мулкни, ишлаб чиқаришни 
бошқариш билан ҳамда маҳсулот сотиш, ишларни бажариш, хиз-
матлар кўрсатиш ва зарарлар билан боглиқ. харажатларни ўз ичига 
олади. Улар одатда пул маблағлари, моддий заҳиралар, иншоотлар, 
ускуналар ва бошқалар сингари активларнинг чиқиши ёки улардан 
фойдаланилиши шаклида бўлади. 
58. Зарарлар иқтисодий фойданинг камайганлигини билдиради 
ва ўз табиатига кўра бошқа харажатлардан фарқ қилмайди ва кон-
цептуал асоснинг алоҳида қисми деб ҳисобланмайди. 
59. Зарарлар бошқа активларни сотишда ёки табиий офатлар 
натижасида юзага келиши мумкин. Бундай зарарлар молиявий на-
тижалар ҳақидаги ҳисоботда кўрсатиладиган бўлса, улар ҳақидаги 

---

170
ахборот иқтисодий қарорларни қабул қилишда фойдали бўлиши 
мумкин ва шунинг учун ҳам улар алоҳида кўрсатилади.