Азярбайъан республикасынын тящсил назирлийи

o cümlədən üzvlərinin sayına görə:

1 üzvü olan	11,0	11,2	11,6	9,1	7,7	6,7
2 üzvü olan	16,3	13,3	13,3	13,4	8,2	8,1
3 üzvü olan	17,5	13,4	12,9	13,2	12,7	12,8
4 üzvü olan	16,5	14,2	15,3	19,3	20,8	24,5
5 üzvü olan	13,7	12,7	13,5	16,6	20,5	20,2
6 üzvü olan	10,8	11,9	11,3	11,9	13,7	11,7
7 və çox üzvü olan	14,2	23,3	22,1	16,5	16,4	16,0

Müqayisə göstərir ki, 1, 2 və 3 üzvü olan ev təsərrüfatlarının sayı 1959-cü il ilə müqayisədə təxminən iki dəfə azalmışdır. Ən çox artan 4 və 5 üzvü olan ailələrdir. Bu isə, şübhəsiz, ailədə ailə üzvlərinin qarşılıqlı münasibətlərinə və rol bölgüsünə öz təsirini göstərməlidir. Məlumdur ki, indiki ailələr daha çox iki nəsldən, yəni ata-ana və onların övladlarından ibarətdir. Bu isə həm ailədaxili münasibətlərinə, həm də nəsillərarası inteqrasiyasına əsaslı şəkildə öz təsirini göstərir. Nəticədə gənc nəslin həm ailədə üzərinə aldığı rollarında iştirakı xüsusiyyətləri, həm də həmin rollar haqqında təsəvvürləri özünəməxsus şəkildə ifadə olunur.
Ailəni quran gənclərin yaşında baş verən dəyişikliklər də ailədə ər-arvad və valideyn-övlad münasibətlərinə öz təsirini göstərir. Yenə statistikaya müraciət edək. [5]
2013-cü ildə nikahın davametmə müddətinə və boşananların yaş qruplarına görə boşanmalar
Cədvəl 2

Boşananların yaş qrupları	Boşanmaların sayı	onlardan nikahın davametmə müddətinə görə (il)
		5 ilə qədər	5-9 il	10-19 il	20 il və yuxarı
Kişilər
Cəmi	11730	4331	3322	2276	1801
o cümlədən:
18 yaşadək	-	-	-	-	-
18	3	3	-	-	-
19	6	6	-	-	-
20-24	711	658	53	-	-
25-29	2481	1692	762	27	-
30-34	2830	1081	1385	364	-
35-39	1846	431	654	747	14
40-44	1360	209	241	656	254
45-49	962	112	101	269	480
50-54	862	73	72	134	583
55-59	378	34	26	44	274
60 və yuxarı yaşda	291	32	28	35	196
Qadınlar
Cəmi	11730	4331	3322	2276	1801
o cümlədən:
18 yaşadək	3	3	-	-	-
18	31	31	-	-	-
19	112	112	-	-	-
20-24	1640	1402	238	-	-
25-29	2968	1521	1350	97	-
30-34	2334	678	1025	631	-
35-39	1617	288	415	837	77
40-44	1115	146	137	390	442
45-49	885	84	78	187	536
50-54	621	41	51	91	438
55-59	242	18	18	19	187
60 və yuxarı yaşda	162	7	10	24	121

Cədvəldən göründüyü kimi, 2013-cü ildə cəmi 11730 boşanma halları baş vermişdir. Kişilərdə ən çox boşanma halları 25-45, qadınlarda isə 20-45 yaşları arasında baş verir. Bunun səbəbi qadınların daha gənc ikən ailənin qurması adətidir. Bütövlükdə nikah yaşında artma tendensiyası mqşahidə olunur (istər qızlarda, istərsə də oğlanlarda). Bu proseslərin nəticəsində rol bölgüsü, qarşılıqlı münasibətlər xarakteri də dəyişilir. Boşanma hallarının təxminən 40 faizi 5 yaşa qədər olan ailələrdə baş verir. 20-30 yaşında olan qadınların boşanma əksər halları (70-80 faiz) ilk 5 ilə düşür. Buradan belə bir nəticə çıxarmaq olar ki, bu ailələrdə yaşanan problemlər sırasında daha çox rol bölgüsü üzərində yaranan münaqişəli vəziyyətlər olmuşdur.
Aydındır ki, gənclərin ailə haqqında olan təsəvvürlərdə bu məsələlər öz əksini tapır. Ailədə rol bölgüsü problemi sosial və pedaqoji psixologiyanın əsas problemlərindən biri olduğu üçün, vaxtaşırı bu problemə qayıtmaq, indiyə qədər get­diyimiz yolu təftiş etmək olduqca faydalıdır. Müasir dövrdə qlobal problemlərin kəskinləşməsi dünya xalqlarının qarşılıqlı asılılıq və vəhdətinin artması, psixologiyada sürətlə gedən inkişaf bu problemi getdikcə daha da aktual edir. İnsan şüurunda yeni, müasir dəyər­ləri və qiymətvermələri formalaşdırmaq üçün ona həmişə ailə dəyərlərinin zəruriliyi və insan həyatında oynadığı rolu xatırlatmaq lazımdır.
Bir çox tətqiqatlar belə bir fikri təsdiqləyir ki, “insanların seçim qarşısında qaldıqları məsələlərdən biri də ailə və karyeradır. Bir vaxtlar çalışan kişilərin sayı qadınlara nisbətən daha çox olduğundan adətən onlar karyeraya üstünlük verirdilərsə, hazırda dünyada, o cümlədən ölkəmizdə çalışan qadınların sayı da getdikcə artdığından bu tendensiya dəyişib. Kişilərin bir çoxu belə düşünür ki, yalnız onlar karyera sahibi ola bilərlər. Eyni zamanda qadınların karyera sahibi olmalarını, onlardan daha üstün bir mövqedə olmaları kimi səciyyələndirirlər” [6].
Ekspertlərin fikrincə, “bu seçim üçün qadına imkan verilməlidir. Bu gün cəmiyyətimizdə kişilərin əksəriyyəti qadınların karyera sahibi olmasını dəstəkləyir, bu yolda köməklərini əsirgəmirlər. Lakin ümumilikdə qadının cəmiyyətdə layiq olduğu mövqeyə çatması yolundakı problemləri aradan qaldırmaq üçün ictimai təfəkkürdə mövcud olan bəzi zərərli stereotiplərdən əl çəkməliyik” [yenə orada].
Azərbaycan Sosioloqlar Birliyi tərəfindən keçirilən tədqiqatın nəticəsindən məlum olur ki, "Sizcə, ev qadını, yoxsa iş qadını olmaq asandır?" sualına cavab verən respondentlərin böyük əksəriyyəti - 36,8%-i iş qadını olmaq, 29,8%-i isə ev qadını olmağı, 27,2%-i isə heç biri deyib. "Sizcə, ailə və karyeraya eyni zamanda vaxt ayırmaq mümkündürmü?" sualına respondentlərin 60,5 %-i "bəli", 36,8%-i "xeyr" deyib.
"Mükəmməl karyera sahibi olan qadın müəkəmməl ailə sahibi ola bilərmi?" sualına respondentlərin 59,6%-i "bəli", 34,2%-i "xeyr" cavabını verib. "Qadınlar üçün hansı vacibdir?" sualına respondentlərin 50,6%-i "ailə", 5,3%-i "karyera", 40,4%-i isə "hər ikisi" deyib. "Belə bir seçim qarşısında qalsaydınız, hansını seçərdiniz?" sualına respondentlərin 83,3%-i "mən ailə seçərdim" deyir, 10,5%-i isə karyeraya üstünlük verir.
Gənclərin bu problemə münasibətini öyrənmək üçün ayrıca tədqiqatın keçirilməsinə ehtiyac var. Bu məsələ rol münasibətləri və rol bölgüsü məsələsinin ən əhəmiyyətlisidir.
Ədəbiyyat siyahısı
1. Психология семейных отношений с основами семейного консультирования ред. Е. Г. Силяева М.: Издательский центр «Академия», 2002.
2. Михеева А. Р. Брак, семья, родительство: социологические и демографические аспекты: Учеб. пособие / Новосиб. гос. ун-т. Новосибирск, 2001. 74 с
3.Шнейдер Л.Б. Семейная психология: Учебное пособие для вузов. 2-е изд.-М.: Академический Проект; Екатеринбург: Деловая книга, 2006. – 768 с. – («Gaudeamus»)
4. http://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/az/6_7-8.xls
5. www.stat.gov.az/source/demoqraphy/az/6_6.xls
6.Ailə və karyera – ikisi birlikdə mümkündürmü? http://news.day.az/society/317022.html
РОЛЕВЫЕ И ВНУТРИРОЛЕВЫЕ СТРУКТУРНЫЕ ОСОБЕННОСТИ СОВРЕМЕННОЙ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ СЕМЬИ
Годжаманова Чинара Рашад кызы, магистрант, 3 курс, Бакинский государственный университет
Резюме
Основой семьи является брак и исходящие из него внутрисемейные отношения, разделение ролей. Идеи и представления, формирующиеся в этой области у различных слоев населения общества, особенно молодежи, влияет на их отношение к семейной жизни. Общее жилье, домашнее хозяйство, хозяйство являются основой разделения ролей в семье, сосуществованию и сотрудничеству в семейных отношениях. Уменьшается или растет интерес к семье? Чтобы ответить на этот вопрос, недостаточно статистических данных, нужно решение задач и в области прикладных исследований. В результате можно будет улучшить семейную политику, которая является важным аспектом социальную политику.
ROLE AND STRUCTURAL FEATURES intrarole MODERN FAMILY OF AZERBAIJAN
Godzhamanova Chynara Rashad kyzy, undergraduate, third-rate, Baku State University
Summary
Foundation of the family is marriage and coming from a family relations, division of roles. Ideas and concepts emerging in this area have a diverse population of society, especially the youth, influences their attitude towards family life. Total housing, household, agriculture is the basis of the division of roles in the family, co-existence and co-operation in family relations. Decreases or increases interest in the family? To answer this question, it is not enough statistical data, it is necessary the solution of problems in the field of applied research. As a result, it will be possible to improve family policy, which is an important aspect of social policy.