Азярбайъан кооперасийа университетинин дярсликляри

§2. Xarici ticarət siyasəti və xarici ticarət əlaqələri 
 
Azərbaycan Respublikasının dünya təsərrüfatına daxil 
olan ölkələrlə iqtisadi əlaqələrin mühim istiqamətlərindən 
biridə xarici ticarət əlaqələridir. Xarici ticarət əlaqələri əsasən 
yeni maliyyə məbəilərin yaradılması və iqtisadiyyatı lazım olan 
məhsullar və xidmətlərlə təmin edilməsinə xidmət edir. 
Siyasi müstəqillik əldə etdikdən sonra xarici ticarətin 
gücləndirmək məqsədi ilə müəyyən qanunlar qəbul edilmişdir. 
Bunlara ―AR-da xarici ticarətin səmərəliliyinin artırılması 
tədbirləri haqqında‖ 10/I-1994, ―AR-nın xarici ticarətinin 
sərbəstləşdiriliməsi haqqında‖ 5/IV-1994 və başqalarını göstər- 
mək olar. 

---

563 
Bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar xarici ticarətin 
liberallaşdırılmasına baxamayaraq real həyatda dövlət xarici 
ticarətə bu və ya digər dərəcədə müdaxilə edir. Bu müdaxilə 
əsasən gömrük tarifləri vasitəsilə həyata keçirilir. Bu məqsədlə 
20 iyun 1995-ci ildə ―Gömrük tarifi haqqında AR Qanunu‖ 
qəbul edilmişdir. Bu qanunda gömrük tariflərinin formalaş- 
dırılması və tətbiqi, həmçinin Azərbaycan Respublikasının 
gömrük sərhəddindən keçən mallardan rüsum tutulması 
qaydaları müəyyən edilmişdir. Qanunda müəyyən edilən 
gömrük tariflərinin məqsədi aşağıdakılardır: 
-
idxalın əmtəə quruluşunu səmərələşdirmək, yəni 
iqtisadi inkişaf üçün daha əlverişli olan maşın və avadanlıqların 
xüsusi çəkisinə üstünlük vermək; 
-
Azərbaycan Respublikasi əsazisində malların gətiril- 
məsi və çıxarılmasının valyuta gəlirləri və xərclərinin əlverişli 
nisbətini təmin etmək; 
-
valyuta sərvətlərinin respublikanın gömrük ərazisinə 
gətirilməsi və çıxarılması üzərində səmərəli nəzarətin təmin 
edilməsi; 
-
iqtisadiyyatın xarici rəqabətin mənfi təsirindən qorumaq 
və onun dünya təsərrüfatına səmərəli intiqrasiyasına şərait 
yaratmaq və s. 
Gömrük tarifi Azərbaycan Respublikasının gömrük 
sərhəddindən keçirilən mallara tətbiq edilir və idxal və ixrac 
gömrük rüsumları dərəcələrinin məcmusudur. 
İdxal və ixrac gömrük rüsumlarının dərəcələri və əlverişli 
ticarət rejimi tətbiq olunan ölkələrin siyahısı Nazirlər Kabineti 
tərəfindən müəyyən olunur. Əlverişli ticarət rejimi tətbiq 
olunmayan ölkələrin mallarına və ölkə mənşəyi müəyyən 
olunmayan ölkələrin mallarına idxal gömrük rusumlarının 
dərəcələri iki dəfə artıq müəyyən olunur. 
Azərbaycan Respublikasının iqtisadi mənafelərini qoru- 
maq üçün idxal edilən mallara müvəqqəti olaraq aşağıdakı 

---

564 
xüsusi növ rüsumlar tətbiq oluna bilər: xüsusi rüsumlar, 
antidempinq rüsumları, konpensasiya rüsumları. 
Azərbaycan Respublikasından ixrac olunan mallar göm- 
rük ixrac rüsumuna cəlb olunmurlar. 
Yuxarıda qeyd olunduğu kimi Azərbaycan Respub- 
likasının dünya təsərrüfatına daxil olan ölkələrlə iqtisadi 
əlaqələrin əsas formalarından biri xarici ticarətdir. Əvvəllərdə 
öyrəndiyimiz kimi xarici ticarətin zəruriliyi ölkənin iqtisadi 
inkişaf səviyyəsi, təbii coğrafi mühit və s. kimi amillərdən 
asılıdır. A.Smitin qeyd etdiyi kimi xarici ticarət onu həyata 
keçirən bütün ölkələr üçün faydalıdır. Azərbaycan Respub- 
likasının xarici ticarəti də milli iqtisadiyyatın mənafeyinə 
uyğun həyata keçirilir. 
Azərbaycan Respublikasının xarici ticarət dövriyyəsi hər 
il xeyli artır. Bu artım aşağıdakı cədvəldə aydın hiss alunur 
(mln ABŞ dollar): Cədvəl 37.1