Azərbaycan ortopediya və travmatologiya jurnali

DİZ OYNAĞININ TRAVMATİK ZƏDƏLƏNMƏLƏRİN DİAQNOSTİKASINDA MRT-NİN ROLU
Q.Pərviz
Baku Medikal Plaza, Bakı
Diz oynağı fiziki aktivlik zamanı stabilliyi və hərəkətliliyi, statik vəziyyətdə isə balansı təmin edən ən böyük ağırlıq daşıyan oynaqdır. Diz oynağının travmatik zədələnmələri həkim - travmotoloqların praktikası zamanı ən çox rastlanan patologiyalardandır. Bu zədələr əksər hallarda idman fəaliyyəti zamanı baş verir və oynaqda ağrı, hərəkət məhdudiyyəti hətta əlillik ilə nəticələnə bilər. Bu səbəbdən diaqnozun vaxtında qoyulması müalicə taktikasını formalaşdırır və ola biləcək fəsadları minimuma endirir. Rentgenoqrafiya və kompyuter tomoqrafiyası (KT) ilə yanaşı, günümüzdə Maqnit Rezonans Tomoqrafiyanın (MRT) rolu diz oynağı travmalarının diaqnostikasında gedərək artır. Multiplanar görüntü əldə etmə xüsusiyyəti və yumşaq toxumaları mükəmməl differensiasiya etmə qabiliyyəti MRT-ni digər qeyri – invaziv görüntüləmə metodlarında görə daha üstün tutur. MRT-nin kliniki praktikada olduqca geniş istifadəsi gedərək daha invaziv olan diaqnostik artroskopiyaların sayını azaltmaqla xəstə komfortunu artırır və gərəksiz müdaxilələrin qarşısını alır. Sümük, qığırdaq, bağ apparatı və menisk zədələnmələrini yüksək dəqiqliklə ortaya qoyaraq olduqca geniş diaqnostik spektrə sahib olması MRT-ni günümüzdə diaqnostik metodların lideri etmişdir. Diz oynağının görüntülənməsində mükəmməl yumşaq toxuma kontrastı, yüksək həndəsi rezolyusiya və olduqca kiçik ölçülü detalların vizualizasiya olunması tələb olunur ki, bu tələblərin hamısını MRT yüksək səviyyədə qarşılayır. Oynaqların vizualizasiyası üçün MRT-nin gedərək artan texnik imkanları, ionlaşdırıcı radiasiyanın olmaması, xəstə üçün heç bir risk daşımaması bu müayinə metodunun digər üstün cəhətlərindəndir.
MRT müayinəsi əsnasında, digər müayinələr ilə aşkarlanması mümkün olamayan post-travmatik sümük kontuziyası, sümükdə mikrotrabekulyar sınıqların diaqnozu qoyulur. Ön və arxa çarpaz bağların gərilməsi, hissəvi və tam zədələnmələri, sümüyə bitişmə yerində qopma sınıqlarını aşkarlanması mümkündür. Menisklərin 1-2-ci dərəcəli degenerasiasının yırtıqlar ilə differensiyasiyası müalicə taktikasının müəyyənləşdirilməsində olduqca mühüm rol oynayır. Patello-femoral oynağın patologiyaları, patellanı dəstələyən tendon və retinakulum apparatının dəyərləndirilməsi yüksək dəqiqlik ilə aparılır. Oynaq içi sinovial mayenin miqdarının, və tərkibinin (təmiz, hemorraqik, infeksiyalaşmış) təxmini müəyyənləşdirilməsi mümkündür. Supra- və infrapatellar piy toxumasının impingementi diaqnozu MRT nin kliniki praktikada tətbiqi ilə mümkün olmuşdur. KT və rentgen müayinələrində əsasən sümüklərin bütünlüyü və oynaq əlaqələrini dəyərləndirmək mümkündür, yumşaq toxumaların dəyərləndirilməsi olduqca məhduddur və hər iki müayinə metodu xəstəni ionlaşdırıcı radiasiyaya məruz qoyaraq aparılır. Artoskopiya günümüzdə diz oynağının intraartikulyar patologiyalarının dəyərləndirilməsində “qızıl standart” hesab olunur. Artroskopiyanın mənfi cəhətləri xəstənin stasionara yatırılma zəruriyyəti, müayinə zamanı ümumi anesteziyadan istifadə olunması və yüksək maddi dəyəridir. Bu sahədə olan 10 illik təcrübəmiz , 2000-dən çox aparılan müayinə sayı və yuxarıda yazılanlar nəzərə alınaraq bizə deməyə əsas verir ki, diz oynağının travmatik zədələnmələri zamanı MRT müayinəsinin artroskopiyanın yerini tam olaraq almasa da, əksər hallarda yüksək spesifikliyi və həssasiyyəti səbəbi ilə, diaqnozun qoyulması üçün tətbiqi kifayət olur, qeyri – invaziv diaqnostik metodların arasında isə ən dəqiq vasitə hesab oluna bilər.
Redaksiyaya 20.09.2016-cı il tarixdə daxil olmuşdur.