Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

2.3. Ali məktəb seminarlarının mahiyyəti 
Seminar - tələbələrin müəllimin rəhbərliyi altında tədris 
və ya tədqiqatın nəticələrinə dair hazırladıqları hesabatları, mə-
ruzələri və esseləri müzakirə etdikləri tədris və praktiki məş-

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
87 
ğələlərin formasıdır. Bu zaman müəllim hazırlığı məcburi olan 
seminarın mövzusunun müzakirəsinin koordinatorudur. Buna 
görə də ətraflı tanışlıq, öyrənmə üçün müzakirədən əvvəl se-
minarın mövzusu və əsas müzakirə mənbələri təqdim olunur. 
Müzakirələrin məqsədləri peşəkar polemika bacarıqlarını in-
kişaf etdirmək və müzakirə olunan materialı birləşdirməkdir. 
Müasir ali təhsildə seminar tələbələrin elmi təfəkkür və 
ünsiyyət mədəniyyətinin inkişaf etdirilməsi vasitəsi olduğun-
dan müxtəlif elmlər üzrə praktik məşğələlərin əsas növlərindən 
biridir. 
Seminar təlimin təşkili formasıdır ki, burada hazırlıq 
mərhələsində tələbələrin bir sıra məsələlər, problemlər və tap-
şırıqlar üzrə dərsliklər və digər tədris vəsaitləri ilə müstəqil işi 
üstünlük təşkil edir və seminar zamanı fəal müzakirələr, debat-
lar və müəllimlərin çıxışları olur. tələbələr.ümumiləşdirici nə-
ticələr və nəticələr çıxarırlar. 
Dərslərin bu formasının mürəkkəbliyi onunla müəyyən 
edilir ki, onun aparılması zamanı şagirdlərin və müəllimlərin 
çıxışları birləşdirilir; müzakirə olunan problemin müsbət şərhi 
və müxtəlif, tez-tez mübahisəli mövqelərin təhlili; tələbələrin 
fikirlərinin müzakirəsi və müəllimin izahı; nəzəriyyənin də-
rindən öyrənilməsi və ondan praktiki işdə istifadə etmək ba-
carıq və vərdişlərinin mənimsənilməsi. Seminar fənni dərindən 
öyrənmək, elmi biliklərin metodologiyasını mənimsəmək üçün 
nəzərdə tutulmuşdur, seminarın əsas məqsədi tələbələrə nəzəri 
biliklərin xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq istifadə etmək bacarıq 
və vərdişlərinə yiyələnmək imkanı verməkdir. sənaye təhsili 
alıb. 
Seminarlarda aşağıdakı pedaqoji vəzifələr həll olunur: 

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
88 
əkar təfəkkürün inkişafı; 
əhsil şəraitində biliklərin peşəkar istifadəsi; 
ənimsəmək; 
əriflərlə işləmək bacarıqları; 
ə tapşırıqların qoyulması və 
həlli, təkzib edilməsi, öz nöqteyi-nəzərini müdafiə etmək ba-
carıq və bacarıqlarına yiyələnmək. 
əlavə, seminar zamanı müəllim aşağıdakı kimi 
şəxsi problemləri həll edir: 
əkrarı və möhkəmləndirilməsi; 
əzarət (3, s. 96-97). 
Seminarın fənnin bir-biri ilə əlaqəli mövzular blokunun 
öyrənilməsində yekun həlqə kimi şərh edilməsi onunla bağlıdır 
ki, onun həyata keçirilməsi zamanı mühazirə oxuyan müəllim-
lərin işi və elmi problemi mənimsəmək üçün tələbələrin müs-
təqil işləri ümumiləşdirilir. 
Məqsədinə uyğun olaraq, elmi problemin müzakirə edil-
diyi seminar aşağıdakılara kömək edir: 
ənnin müəyyən bölməsinin dərindən öyrənilməsi, bi-
liklərin möhkəmləndirilməsi; 
ə metodik üsullarının işlənib 
hazırlanması; 
analitik qabiliyyətlərin, ümumiləşdirmə və nəticə 
çıxarmaq bacarığının inkişafı; 
ərdən təcrübədə istifadə etmək bacarıqla-
rının əldə edilməsi; 
ə olunan məsələləri ümumiləşdirmək, müba-
hisə etmək və aydın ifadə etmək bacarığını inkişaf etdirmək; 

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
89 
əlimin gedişinə müəllimin nəzarəti (5, s. 104). 
Seminarın əsas və aparıcı funksiyası koqnitiv funksi-
yadır. Dərs yaxşı hazırlanırsa, seminarda konkret məsələlərin 
müzakirəsi prosesində yeni məqamlar üzə çıxır, əsaslandırma 
dərinləşir, əvvəllər tələbələrin diqqətini cəlb etməyən mövqelər 
irəli sürülür. Hətta biliyin dərinləşməsi, fikrin birinci dərəcəli 
mahiyyətdən ikinci dərəcəli mahiyyətə doğru hərəkəti tələbə-
lərə biliklərdən daha mənalı və davamlı məzmun verir, onları 
daha yüksək səviyyəyə qaldırır. 
Seminarın təhsil funksiyası onun bütün təhsil prosesinə 
xas olan idrak funksiyasından irəli gəlir. Ən böyük nəzəri 
sərvətin dərindən dərk edilməsi, fəlsəfi dünyagörüşünün forma-
laşması mütləq humanist əxlaqın, müasir estetik meyarların təs-
diqi ilə bağlıdır. Elmin təhsil potensialı, təbii ki, avtomatik 
reallaşmır. Onlardan tələbələrin müstəqil işinin təşkilində, se-
minarların məzmunlu və çevik metodunda məharətlə istifadə 
etmək lazımdır. 
Nəhayət, seminar yuxarıda qeyd olunan funksiyalara kö-
məkçi olan tələbələrin müstəqil işlərinin məzmununa, dərinli-
yinə və qanunauyğunluğuna nəzarət funksiyasına malikdir. 
Seminarlar həm məzmun, həm də tikinti, işin təşkili baxı-
mından fərqli ola bilər. Əvvəlcədən verilən suallar adətən se-
minarlarda müzakirə olunur. Tələbələr seminara hazırlaşa bil-
mək üçün seminar planı və bu mövzunun öyrənilməsi üçün 
tövsiyə olunan ədəbiyyatla əvvəlcədən tanış olurlar. 
Ali peşə təhsili təhsil müəssisələrində üç növ seminar 
qəbul edilir: 
1. Proseminar; 
2. İxtisas seminarı; 

---