|
Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları
116
NƏTİCƏ
Cəmiyyətin müasir inkişaf mərhələsi həyatın bütün sahə-
lərinin informasiyalaşdırılması, texnologiyanın dəyişməsi, elə-
cə də informasiya ehtiyatlarının dinamik inkişafı ilə səciyyə-
lənir. İnkişaf etməkdə olan informasiya cəmiyyəti ali təhsil
müəssisələrinin müəllimləri qarşısında yeni tələblər qoyur.
Təhsil prosesi informasiya texnologiyalarının inteqrasi-
yası, biliklərin bərabər şəkildə mənimsənilməsi və ötürülməsi,
təhsil resurslarına sərbəst çıxışı ilə müşayiət olunur və tədris
metodlarına, onun məzmununa və tədris metodlarına mühüm
təsir göstərir. Bununla belə, universitetdə üstünlük təşkil edən
təhsil formaları hələ də müəllimin tələbələrlə birbaşa qarşılıqlı
əlaqəsinə əsaslanan ənənəvi formalar olaraq qalır.
Eyni zamanda, tələbələrin müstəqil işlərinin məzmunun-
da tədris materialının müəyyən hissəsinin çıxarılması tenden-
siyası müşahidə olunur ki, bu da bir sıra hallarda ali təhsil
müəssisələrində təhsilin sisteminə və fundamental xarakterinə
mənfi təsir göstərir. Bu problemin həlli yollarından biri də uni-
versitetdə innovativ təhsil texnologiyalarından istifadə əsasında
mühazirə və seminarların təşkili və aparılması prosesinin tək-
milləşdirilməsidir.
Tədqiqatlar nəticəsində təhsilin informasiyalaşdırılması
şəraitində ali təhsil müəsissələrində mühazirə və seminarların
təkmilləşdirilməsinin aktual probleminin həlli üçün müəyyən
nəzəri və praktiki ilkin şərtlər aşkar edilmişdir. Qarşıya qoyu-
lan vəzifələrin həlli aşağıdakı ümumi nəticələr çıxarmağa
imkan verir.
Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları
117
1. Müəyyən edilir ki, ictimai inkişafın müxtəlif tarixi
mərhələlərində ali təhsilin təşkili formaları kimi mühazirələrin
və seminarların rolu və yeri siyasi, sosial-iqtisadi, elmi-texniki,
psixoloji-pedaqoji və başqalarının təsiri ilə dəyişmişdir. xarici
və daxili, təhsilə münasibətdə, amillər. Mühazirə və seminarın
formalaşması və inkişafının altı mərhələsini müəyyən etdik.
2. Elmin inkişafı ilə təkcə mühazirələrə deyil, həm də
müxtəlif seminarlara məşğələlərə ehtiyac yarandı. Bu zaman
tələbələrin eksperimentlər, müşahidələr, təcrübələr və digər
növ müstəqil işləri ön plana çıxırdı. Bu mərhələdə mühazirə ilə
bağlı iki nöqteyi-nəzər üstünlük təşkil edirdi. Birinci yanaşma-
nın tərəfdarları ali təhsil müəssisələrində mühazirələrdən istifa-
dənin məhdudlaşdırılmasını, tələbələrin müstəqil işinə əlavə
kimi baxılmasını zəruri hesab edirdilər. Mühazirə, onların fik-
rincə, köməkçi və izahedici əhəmiyyətə malik olmalı idi. İkinci
nöqteyi-nəzərin nümayəndələri mühazirəni təhsil forması kimi
rədd edərək, onun ali təhsildə tam üstünlük təşkil etməsinə
qarşı çıxdılar. Onlar tələbələrin təkbaşına elm öyrənmək im-
kanlarını çox qiymətləndirirdilər. Vəziyyəti dəyişdirmək va-
riantlarından biri kimi tələbələrin təşəbbüskarlığının artırılması,
onların şəxsi təcrübəsinə əsaslanması və tələbələrin mühazirə
və seminarların sıx əlaqədə birləşdirilməsi təklif edilib.
3. Müasir ali təhsil müəssisəsində təhsilin təşkili forması
kimi mühazirənin və seminarın məzmunu, əsas xüsusiyyətləri
və funksiyaları açıqlanır. Müasir mərhələdə mühazirə və se-
minarın təkmilləşdirilməsinə dair tədqiqatların təhlili əsasında
müəyyən edilmişdir ki, tədris prosesində mühazirə və seminar
əsas funksiyası informasiya olan təlimin aparıcı təşkilati forma-
larından biri kimi çıxış edir. Eyni zamanda, vurğunun tələbələri
Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları
118
biliyə, ünsiyyətə, özünü inkişaf etdirməyə həvəsləndirməyə
yönəlmiş mühazirə və seminar motivasiya funksiyasına yönəl-
dilməsi tendensiyası var.
4. Mühazirənin və seminarın təhsilin əsas kateqoriyaları
ilə qarşılıqlı əlaqəsi üzə çıxarılır: təhsilin məqsədləri, məzmu-
nu, metodları, vasitələri və formaları. Məqsədin səviyyəsindən
asılı olaraq, mühazirə ya bütövün bir hissəsi kimi, ya da bütöv-
lükdə hissəyə münasibətdədir.
5. Müəyyən edilmişdir ki, ənənəvi mühazirə və seminar
artıq tədrisin yenilənmiş məqsədlərinə, məzmununa, alət və
metodlarına cavab vermir. Nəticədə praktikada yeni növ və
mühazirə növlərinin (mühazirə-söhbət, mühazirə-tədqiqat,
slayd-mühazirə, mühazirə-ikinci və s.) fəal inkişafı müşahidə
olunur.
6. Əsaslandırılır ki, müasir mərhələdə təhsilin informa-
siyalaşdırılması mühazirənin və seminarın inkişafına mühüm
təsir göstərir. Əsas məqsəd və təhsilin informasiyalaşdırılması-
nın aparıcı əlamətləri üzə çıxarılır.
7. Müəyyən edilir ki, təhsilin informasiyalaşdırılması,
təhsil prosesinə İKT-nin tətbiqi mühazirə və seminarlar təlimin
təşkilinin digər formalarını əvəz etmir, əksinə, onların dəyişmiş
şəraitdə gələcək inkişafı üçün yeni imkanlar yaradır. Göstərilir
ki, mühazirələrə və süminarlarda tədris materialının izahı pro-
sesində təqdimatlardan istifadə gələcək peşələrlə bağlı tapşı-
rıqlarda tədris materialından istifadəni nümayiş etdirməklə
aydınlığın artırılması, tədris materialının daha çox əlçatanlığı-
nın təmin edilməsi, motivasiyanın artırılması problemlərini həll
etməyə imkan verir. Təqdimatlardan istifadənin hədləri ona
görə müəyyən edilir ki, birincisi, təqdimatlar mühazirədə əsas
Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları
119
aktor kimi qalan müəllimi əvəz etməməli və təkrarlamamalıdır;
ikincisi, şagirdlərin tədris və idrak fəaliyyətinin vizuallaşdı-
rılması və motivasiyası funksiyalarını yerinə yetirərək, müəlli-
min sözü ilə optimal birləşmədə istifadə edilməlidir.
8. Təhsilin informasiyalaşdırılması şəraitində mühazirə
və seminarın inkişafının əsas istiqamətləri vurğulanır.
9. Müəyyən edilir ki, təhsilin informasiyalaşdırılması şə-
raitində müəllimin informasiya resurslarından istifadə etməklə
tədris prosesinin təşkili üzrə mühazirələr oxumaq imkanları ge-
nişlənir, lakin eyni zamanda müəllimin hazırlığına tələbləri
artırır.
10. Müasir mühazirə və seminar üçün əsas tələblər vur-
ğulanır.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
