Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
84 
Seminar məşğələlərinin oyun formaları müəllimlərə təlim 
zamanı müəyyən anlayışların, bacarıqların, bacarıqların işlən-
məsi üçün vaxta qənaət etməyi, "sıxmağı" öyrənməyə kömək 
edir; şagird şəxsiyyətinin təlimi və tərbiyəsi üçün zəruri olan 
peşəkar keyfiyyətlərin inkişafı işində müəllimlərin özünütəh-
silinin aktivləşdirilməsinə töhfə vermək. 
Oyun seminarları aşağıdakı növlərdə ola bilər: 
- “iş” oyunları 
- rol oyunları 
- simulyasiya oyunları 
- panoramalar (45, s. 52). 
“İşgüzar” oyunlar real, həyat hadisələri ilə oxşar olma-
lıdır. “İşgüzar” oyunu keçirmək üçün oyuna rəhbərlik edən 
təlimatçı, oyunun gedişinə və oyun qaydalarına riayət olunma-
sına nəzarət edən hakim; məşqçi - potensialını daha tam həyata 
keçirmək üçün oyunun gedişatına nəzarət edən təcrübəli müəl-
lim. 
Oyundan sonra nəticələr yekunlaşdırılır. Oyun vəziyyə-
tinin təhlili, onun reallıqla əlaqəsini müəyyənləşdirməklə başa 
çatır, oyun iştirakçılarının intellektual, idrak, peşəkar maraq-
larının formalaşması üçün əhəmiyyətini müəyyənləşdirir. 
Rol oyunu iştirakçıların rolları bölüşdüyü seminar nö-
vüdür. 
Rol oyunu mexanizmi: 
- rəhbərin mövzu ilə bağlı mesajı; 
- oyunun gedişi haqqında təlimat; 
- oyunçuların hər birinin emosional reaksiyasını qeyd 
etmək; 

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
85 
- faktların, məlumatların təqdim edilməsi, onları oyunçu-
ların emosional reaksiyaları ilə müqayisə etmək; 
- oyunçuların emosional cəhətdən təcrübəli mühakimələri 
əsasında ümumiləşdirmə (68). 
Rol oyunlarının əhəmiyyəti diqqətin, təcrübənin, oyun 
iştirakçılarının düşüncələrinin aktivləşdirilməsi ilə əlaqələndi-
rilir. 
Oyun-imitasiya növləri, texnikaları, iş formaları və ya 
ayrı-ayrı fraqmentlərin təqlidi şəklində məşğuliyyəti əhatə edir. 
Oyun rəhbəri öz oyunçu yoldaşlarına aydın və sadə şifahi və ya 
yazılı göstərişlər verir, iştirakçıların rollarını təyin edir və oyu-
nun müddətini təyin edir. 
Panorama, bir seminar növü kimi, daha az istifadə olunur 
və xüsusi hazırlıq tələb etmir, lakin müəllimlərin potensialına, 
onların səriştəsinə və erudisiyasına əsaslanır. 
Panorama şəklində seminarın mexanizmi: 
- iştirakçılar qruplar (2-3 nəfər) və ya fərdi şəkildə 
işləyir; 
- müəllimlər panoramanın mövzusunu özləri müəyyən 
edir və ya rəhbərin təklif etdiyi mövzular arasından seçirlər; 
- seminar iştirakçıları məlumat materialları alır; 
- hər bir qrup və ya iştirakçı seçilmiş problemi həyata 
keçirmək üçün öz proqramı hazırlayır; 
- oyunçular bütün iştirakçıların iştirakı ilə öz seçimlərini 
müdafiə edirlər; 
- iştirakçılar panoramanı icra baxımından qiymətlən-
dirirlər; 

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
86 
- Arbitr qismində digər təhsil müəssisələrindən və ya 
müəssisələrin təcrübəli müəllimləri və ya mütəxəssisləri çıxış 
edə bilərlər (69). 
Seminarların keçirilməsinin oyun modeli müəllimlərin 
öyrənilən hadisələrin, hadisələrin, təcrübələrin və ya oyun 
mühitində yeni təcrübələrin oyun modelləşdirilməsi prosesinə 
daxil edilməsinə əsaslanır. 
Bu prosesin nəticəsi yeni texnologiyalar, yeni üsullar, iş 
növləri olmalıdır. 
Seminarların keyfiyyəti rəhbərin materialı indiki ilə 
əlaqələndirmək, fərdi və qrup işi birləşdirə bilmək, müzakirələr 
üçün şərait yaratmaq və seminarın bütün gedişatını bacarıqla 
təşkil etmək bacarığıdır. 
Seminara hazırlıq zamanı aşağıdakılar lazımdır: 
- seminarın suallarını aydın şəkildə tərtib etmək, onların 
əhatə dairəsini və mürəkkəbliyini nəzərə almaq; 
- seminara hazırlaşmaq, müəllimlərin maraq və ixtisas-
larını nəzərə alaraq kiçik qruplarda iş təşkil etmək (1, s. 96). 
Pedaqoji işçilər üçün seminarlar tədris, metodik, tədris, 
istehsalat hissələri üzrə aparılır. 
Seminarlar təhsil müəssisəsinin perspektiv iş planına 
əsasən keçirilir. Metodist seminarları izləyir və qeyd edir. 
Pedaqoji işçilərin seminarlarında iştirak məcburidir.