Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

1.5. Mühazirənin özünütəhlil metodları 
Pedaqoji fəaliyyətin spesifikliyi ondan ibarətdir ki, mü-
hazirə yekun mərhələ deyil. Yalnız dərslər keçirmək deyil, həm 
də ətraflı təhlil etmək vacibdir. Bu, ilk növbədə özünü təkmil-
ləşdirmək üçün edilir. Daimi yaradıcı axtarış, peşəkar yüksəliş 
özünə tənqidi və diqqətli münasibət tələb edir. 
Mühazirənin təhlili bir neçə sahədə aparıla bilər, yəni: 
ərhələsinin keyfiyyəti: 
- Seçilmiş plan mövzunu tam əhatə etməyə və didaktik 
məqsədlərə çatmağa imkan verdimi? 
- Mühazirənin başlanğıc variantı nə dərəcədə düzgün 
seçildi, bu, auditoriya ilə bir anda əlaqə yaratmağa imkan ver-
dimi? 
- Hazırlıq mərhələsindəki vaxt icra ilə nə dərəcədə üst-
üstə düşüb? 
- Ən çox hansı material marağa səbəb oldu? 
- Mühazirə zamanı nəzərdə tutulan anlayışlar və ter-
minlər kifayət qədər aydın oldumu? 
- mühazirə mətnində nələrin yenidən işlənməsinə ehtiyac 
var? 
ə zamanı pedaqoji ünsiyyətin effektivliyi: 
- Tamaşaçının proqnostik modeli real modellə üst-üstə 
düşdü? 
- Nə qədər tez və hansı yolla əlaqə yaratmaq mümkün 
oldu? 
- Mühazirə zamanı diqqət necə saxlanıldı? 
- Dərs zamanı qeyri-adi hallar olur? 
- Rəy nə dərəcədə təsirli oldu? 
- Hansı üsul və üsullar daha uğurlu olub? 

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
76 
- Ünsiyyət tərzi düzgün seçildimi? 
- Pedaqoji uğursuzluqları nə ilə əlaqələndirmək olar? 
- Bu uğursuzluqlar mühazirə təəssüratına nə dərəcədə 
təsir etdi? 
ələbələrin idrak fəaliyyətinin idarə edilməsi: 
- Auditoriya mühazirəyə nə dərəcədə hazır idi? 
- Tamaşaçıların hazırlıq səviyyəsi ilə hazırlanmış mətn 
arasında balans yaratmaq mümkün oldumu? 
- Mühazirənin mövzusuna, müzakirə olunan problemlərə 
maraq var idimi? 
- İnkişaf etdirici və problemli öyrənmə baxımından 
mühazirə nə dərəcədə məhsuldar oldu? 
- Bu mühazirə tələbələrin müstəqil işlərinə təkan olacaq, 
yoxsa daha çox öyrənmək həvəsi oyatdı? 
- Seminar və praktiki məşğələlərdə onun məntiqi davamı 
nəyə lazımdır? 
- Seminarla bağlı proqnozlar necədir? (56, s. 105-106). 
əçinin imic xüsusiyyətləri: 
- Vizual obraz (paltar, saç, mimika və s.) nə dərəcədə 
uğurlu alınıb? 
- Kommunikativ obrazımı (səsin gücü, tembr, diksiya, 
intonasiya, nitqin temporitmikası, dili bilmə səviyyəsi, mimika 
və jestlər və s.) necə qiymətləndirirəm? 
- mühazirə zamanı müəyyən qüsurların və ya pis vərdiş-
lərin təzahür edib-etməməsi (məsələn, pauzaların “a-a”, “e-e” 
səsləri ilə doldurulması, müəyyən sözlərin sui-istifadəsi və s.) 
- Tamaşaçıları sevindirmək üçün gələcəkdə nələrə diqqət 
etməlisiniz? 
əticələr: 

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
77 
- Mühazirə qarşıya qoyulan didaktik məqsədlərə nail 
oldumu? 
- Mühazirənin hazırlanması və aparılması mərhələsində 
nəyi qəbul etmək, nədən imtina etmək lazımdır? (58, s. 142-143). 
Beləliklə, hazırlığın və mühazirələrin bütün mərhələ-
lərində müəllimin fəaliyyəti müasir didaktik texnologiyaların 
məntiqinə əsaslanmalıdır, yəni: təlim məqsədlərinin proqnoz-
laşdırılması (niyə öyrədir və niyə öyrədir?), müəllimin ixtisas 
səviyyəsini (kim öyrədir?), auditoriyanın xüsusiyyətləri (kim 
öyrədir?), təhsil məzmununun seçilməsi və tərtib edilməsinə 
(hansı material vermək lazımdır?), tədris prosesinin təşkili for-
malarına (necə?), tədrisin metod və vasitələrinə (nə ilə?) və 
diaqnostikaya. nəticələr (nə oldu?). Bu cür yanaşmalar öz 
səviyyəsində yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin hazırlanması tə-
ləblərinə cavab verən mühazirə kimi təhsil formasından ən ba-
lanslı və rasional istifadə etməyə imkan verir. 

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
78