Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları
69
zaman eyni adam ssenarist (tamaşanın mətnini o hazırlayır),
həm rejissor, həm aktyor kimi çıxış edir. Digər tərəfdən, mü-
hazirəçi həm alimdir (auditoriya ilə birlikdə elmin mürəkkəb
problemlərini tədqiq edir), həm də polis əməkdaşıdır (o, şöbə
təhsilinin xüsusiyyətlərini, çox vaxt polis bölmələrində öz
praktik təcrübəsini nəzərə alır), və müəllim və psixoloq.
Müəllimin ən tipik hərəkətləri bunlardır:
• mühazirə mövzusunun elanı;
• mühazirə planının elanı (əsas əsas məsələlər);
• ədəbiyyat siyahısı ilə tanışlıq;
•əvvəlki mühazirənin məzmununun xatırladılması, yeni
materialla əlaqələndirilməsi;
• hər bir məsələni ümumiləşdirən mühazirə konspektlə-
rinin (mühazirənin məzmunlu hissəsi) həyata keçirilməsi;
• mühazirəyə yekun vurmaq, suallara cavab vermək;
• seminar və praktik məşğələlərə hazırlıq üçün tövsiyələr;
• növbəti dərsin mövzusunun elanı (40, s. 85).
Mühazirə zamanı müəllim aşağıdakıları nəzərə almalıdır:
əffəqiyyətin ən mühüm açarlarından
biri audi-
toriya ilə əlaqədir. Müəllim “mühazirə oxu” ifadəsini hərfi
mənada başa düşəndə itir. Dəqiq təriflər, müəyyən statistikalar,
fərdi sitatlar təmin etmək üçün lazım gələrsə, konspektə
müraciət edə bilərsiniz. Qalan vaxt birbaşa tamaşaçılarla ünsiy-
yətə sərf edilməlidir. Mətni sözlü surətdə təkrar etməyə icazə
verən müəllim, peşəkar bacarıqsız insan təəssüratı yaradır və
tələbələrdən materiala sərbəst sahib olmağı tələb etməyə mə-
nəvi haqqı yoxdur.
əçi dərsliyin və ya dərs vəsaitinin tərcüməsi
ilə məşğul olarsa, onun səlahiyyəti xeyli azalır. Yadda saxla-
Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları
70
maq lazımdır ki, poliqrafiya və kompüter texnologiyasının
inkişafı ilə müəllim yeganə bilik mənbəyi olmaqdan çıxıb, ona
görə də mühazirə orijinal olmalı və mövzuya
maraq oyatma-
lıdır.
əçinin təcrübəsi onun hazırlıq səviyyəsindən,
auditoriyanın əhval-ruhiyyəsindən, materialı qəbul etmək istə-
yindən asılı olaraq əvvəlcədən hazırlanmış mətni
transfor-
masiya etmək bacarığında özünü göstərir. Son cütlərdə və ya
yanğından və bədən tərbiyəsindən sonra yorğunluq və ya ək-
sinə, həftə sonları və ya tətillərdən sonra dərslərə hazır olma-
maq müəllimin pedaqoji bacarıqlarının xüsusi sınağına çevrilir,
buna
baxmayaraq, mühazirə materialı ilə dinləyiciləri
maraq-
landırmalıdır.
əlif tələbələrin annotasiya bacarıqlarının səviy-
yəsi eyni deyil. Buna görə də, mühazirə zamanı düzgün tempi
tapmalı və bəzən qeyd edilməli olan materiala diqqət yetirmə-
lisiniz.
əruzə və məruzə elmi fəaliyyətin
müxtəlif janrlarıdır. Müəllim indikilərlə deyil, gələcək həm-
karları ilə məşğul olur, ona görə də bəzən mürəkkəb məsələlər
üzərində daha ətraflı dayanmaq, anlayışları hərtərəfli təhlil et-
mək, terminləri şərh etmək lazımdır.
ə boyu maraq oyatmaq və onu dəstəkləmək
üçün öyrənməyə aydın motivasiya yaratmaq, peşə fəaliyyətində
və ya fərdin dünyagörüşünün formalaşmasında müzakirə olu-
nan mövzunun nə qədər vacib olduğunu nümayiş etdirmək, hər
kəsin özünü təkmilləşdirməsini təşviq etmək lazımdır. Din-
ləyən, tənqidi düşünməyi öyrədən, hər kəsin empirik həyat
təcrübəsi ilə əlaqə tapan (42, s. 124).