Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
46 
kitabın adları üzrə əlifba sırası ilə yerləşdirilir. Eyni soyadlı 
müəlliflərin kitabları əlifba sırası ilə düzülür. Bu kataloqda hər 
bir müəllif üçün kartlar aşağıdakı qaydadadır: əsərlər topluları, 
seçilmiş əsərlər, fərdi nəşrlər. Əlifba sırası kataloqu müəllimin 
müəyyən bir müəllifin kitabı haqqında məlumat verməli olduğu 
halda kömək edir. Üstəlik, o, sizə kitabxanada bu müəllifin 
başqa hansı əsərlərinin olduğunu söyləyəcək, çünki bir müəlli-
fin kitabları üçün kartlar bir yerdə dayanır. 
7.Sistemli kataloq. Onda kartlar müəyyən bilik sahələri 
üçün seçilir. Hər bölmənin içərisində kartlar əlifba sırası ilə 
düzülür. Mühazirəçi auditoriyaya (kursantlara, tələbələrə) mü-
raciət edəcəyi müəyyən bir mövzu ilə maraqlanırsa, sistematik 
bir kataloq lazımdır. Sistemli kataloq bilik sahələri üzrə qrup-
laşdırılan vəsaitlərin əsas kartotekidir. Bütün bilik sahələri bir 
neçə böyük şöbəyə bölünür. 
Hər bir şöbə öz növbəsində daha kiçik bölmələrə bölünən 
bölmələrdən ibarətdir. Divider - xüsusi kart oxuculara kataloq-
da daha yaxşı naviqasiya etməyə kömək edir. Bölmələri sada-
layır. Kitabın hansı şöbədə axtarılacağını öyrənmək üçün 
sistemli kataloqun əlifba sırası ilə indeksi var. Mövzu katalo-
qunun kartlarında bu mövzuda kitabın sistemli kataloqda yerini 
göstərən kod var (43, s. 75). 
Kitabxanalarda adətən jurnal və qəzet məqalələrinin 
ayrıca kataloqları olur. Ədəbiyyat seçimində mühazirəçiyə bib-
lioqrafik nəşrlər çox kömək edə bilər. 
Materialın (kitablar, məlumat kitabçaları, dövri nəşrlər, 
arxiv və statistik sənədlər) öyrənilməsi çox vaxt və səy tələb 
edən yaradıcı işdir. Buna görə də, kitabla işləməyə onun təfər-
rüatlı tədqiqi ilə deyil, ümumi təəssürat və bütövlükdə kitabın 

---

Taleh Xəlilov, Natiq Məlikov. Ali məktəblərdə mühazirə və seminar məşğələlərinin
təşkili və keçirilməsi yolları 
47 
məzmunu haqqında fikir verəcək bir fikirlə başlamaq daha yax-
şıdır. Bu, tam, dərin oxumaq üçün ədəbiyyatı daha dəqiq seç-
mək üçün lazımdır; təhlil etmək, seçilmiş materialı öyrənmək, 
mühazirənin problemlərinin sayını məhdudlaşdırmaq, biblio-
qrafik fayl tərtib etmək (47, s. 132). 
Kitablar və broşürlər üzərində iş başlıq səhifəsindən baş-
layır. Mühazirəçi normal biblioqrafik ölçülü vərəqə əsərin 
adını, müəllifin soyadını, nəşr olunduğu şəhər və ili, nəşriyyatı, 
kitabın alt başlığını (varsa) yazır və kitabxananın kodunu qo-
yur. Bütün bunlar ona görə edilir ki, o, artıq hansı ədəbiyyata 
baxış keçirildiyi barədə məlumat sahibi olsun, eləcə də istə-
nilən vaxt bu kitabı sifariş edib kitabxanadan tapmaq mümkün 
olsun. Bəzən yalnız mündəricata baxdıqdan sonra əsərin seçil-
miş mövzuya uyğun olub-olmamasına qərar verə, müqəddi-
məni, ön sözü, annotasiyanı oxuduqdan sonra kitabın əsas fikir-
lərini öyrənmək, istifadə olunan mənbələrin dəyərini müəyyən 
etmək olar. 
Fəsillər və fəsillərdəki nəticələri nəzərdən keçirmək, 
“seçmə” natamam oxunması mühazirəçiyə bu kitabı öyrənib-
öyrənməmək barədə qərar verməyə kömək edəcəkdir. Lazımsız 
qeydlərə vaxt itirməmək üçün materialı əlindəki karandaşla 
oxumaq və vərəqdə müəllifin adını, kitabın və ya təlimatın 
adını qeyd edərək, lazımi məlumatlarla səhifə nömrələrini yaz-
maq daha yaxşıdır. 
Belə bir qeyd yalnız kitabı saxlamağa deyil, həm də gə-
ləcəkdə daha ətraflı araşdırma üçün yalnız zəruri olaraq qeyd 
olunan səhifələrə müraciət etməyə imkan verəcəkdir. Mühazi-
rədə əvəzolunmaz material olan yerdən çıxarışlar hazırlanır 
(51, s. 98-99). 

---