|
Tema2: Formulalardı kirgiziw hám redaktorlaw
Baslanǵısh jaǵdayda ekranda kursor krestik kóriniste boladı. Ańlatpanı
kirgiziwde ol kiritilip atırǵan ańlatpanı iyelep alǵan kók múyeshtegi jaǵdayǵa ótedi.
MATHCADtıń hár qanday operatorın kirgiziwdi ush usılda orınlaw múmkin:
• menyu buyrıǵınan paydalanıp ;
• klaviatura tuymelerinen paydalanıp ;
• matematikalıq panelden paydalanıp.
Ózgeriwshilerge baha beriw ushın jiberiw operatorı “:=” isletiledi.
Esaplawlardı ámelge asırıw ushın aldın formula daǵı ózgeriwshi bahaları
kiritiledi, keyin matematikalıq ańlatpa jazılıp teńlik “=” belgisi kiritiledi, nátiyjede ańlatpa ma`nisi payda boladı (1-súwret).
Ápiwayı hám matematikalıq ańlatpalardı redaktorlawda menyu standart buyrıqlarınan paydalanıladı. Redaktorlawda klaviaturadan da paydalanıw múmkin, mısalı
• qırqıp alıw - Ctrl+x;
• nusqa alıw - Ctrl+c;
• qoyıw - Ctrl+v;
• orınlawdı bıykarlaw - Ctrl+z.
MATHCAD 200 den artıq ózinde qurılǵan funksiyalarına iye bolıp, olardı
matematikalıq ańlatpalarda isletiw ushın standart panel jardemindegi Insert Function(Funksiyanı qoyıw) tuymesine baylanısqan baylanısıw aynasınan paydalanıladı.
MATHCAD hújjetine tekst kirgiziw ushın bas menyudan Insert→Text Region (Qoyıw→Tekst maydanı ) buyrıǵın beriw yamasa jaqsısı klaviaturadan ekili kavichka (“) belgisin kirgiziw kerek. Bunda tekst maǵlıwmatın kirgiziw ushın ekranda tekst kirgiziw maydanı payda boladı. Tekst kirgiziw maydanına matematikalıq ańlatpanı jazıw ushın matematikalıq maydandı da qoyıw múmkin. Onıń ushın sol tekst maydanında turıp Insert→Math Region (Qoyıw→Matematikalıq maydanı ) buyrıǵın beriw jetkilikli. Bul maydan daǵı kiritilgen matematikalıq ańlatpalar da ápiwayı kiritilgen matematikalıq maydan sıyaqlı esaplawdı atqaradı.
MATHCADda paydalanıwshı funksiyasın dúziw esaplawlarda qolaylıqtı hám onıń effektivligini asıradı. Funksiya shep tárepte kórsetilib, odan keyin jiberiw
operatorı (:=) hám esaplanatuǵın ańlatpa jazıladı. Ańlatpada isletiletuǵın ózgeriwshi shamaları funksiya parametri etip funksiya atınan keyin qawıs ishinde jazıladı (2-súwret)
Diskret ózgeriwshiler hám sanlardı formatlaw. MATHCADda diskret ózgeriwshiler degende cikl operatorın túsiniw kerek. Bunday ózgeriwshiler málim qádem menen o'suvchi yamasa kamayuvchi sanlardı izbe-iz qabıl etedi.
Mısalı :x:=0..5. Bul sonı ańlatadıki bul ózgeriwshi ma`nisi qatar bir neshe bahalar bolıp tabıladı, yaǵnıy x=0, 1, 2, 3, 4, 5. x:=1, 1. 1..5. Bunda 1 - birinshi sannı, 1, 1 - ekinshi sannı, 5 - aqırǵı sannı ańlatadı. x:=A, A+B..B. Bunda A - birinshi, A+B - ekinshi, B - aqırǵı sannı ańlatadı.
Túsindirme! Ózgeriwshi diapazonın kórsetiwde eki noqat ornına klaviaturadan (;) noqat útir kiritiledi yamasa Matrix (Dızbek) panelinen Range variable (Diskret ózgeriwshi) tuymesi basıladı. Esaplanǵan bahanı shıǵarıw ushın bolsa ózgeriwshi hám teńlik belgisin kirgiziw jetkilikli. Nátiyjede ózgeriwshi ma`nisi izbe-iz kestede shıǵadı. Mısalı, x:=0..5 dep jazıp, keyin x= kirgiziw kerek.
Paydalanıwshı funksiyanıń onıń argumentiga uyqas bahaların esaplap shıǵarıw jáne bul bahalardı keste yamasa grafik kóriniste súwretlewde diskret ózgeriwshilerden paydalanıw qolaylıqtı keltiredi. Mısalı, f (x) =sin (x) ⋅Cos (x) funksiya bahaların x dıń 0 den 5 ke shekem bolǵan bahalarında esaplaw kerek bolsa, ol halda tómendegi kirgiziwdi ámelge asırıw kerek: f (x) =sin (x) ⋅Cos (x) x:=0..5 f (x) =javob.[9, 10, 11, 13]
Sanlardı formatlaw. Ádetde MATHCAD 20 belgi anıqlıǵına shekem matematikalıq ańlatpalardı esaplaydı. Esaplaw nátiyjelerin kerekli formatqa ózgertiw ushın tıshqansha kórsetkishin sanlı esap shıǵıs jayǵa keltirip, eki ret tez-tez basıw kerek. Nátiyjede sanlardı formatlaw nátiyjesi Result Format áynegi payda boladı.
Sanlardı formatlaw tómendegiler bolıp tabıladı:
• General (Tiykarǵı ) - óz jaǵdayında qabıllaw. San eksponensial kóriniste
tasvilanadi.
• Decimal (Onlıq ) - onlıq qo'zg'aluvchan noqat kóriniste suwretleniwshi san
(mısalı, 12. 5564).
• Scientific (Ilimiy) - san tek dárejede suwretlenedi (mısalı, 1. 22*105).
• Engeneering (injenerlik) - sannıń dárejesi tek 3 ke márteli etilip
suwretlenedi (mısalı, 1. 22*106 )
• Fraction (Bólshek) - san tuwrı yamasa nadurıs bólshek kórinisinde suwretlenedi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
