Ayni o’zgarishlar nafaqat iste’mol sektoriga, balki mamlakat iqtisodiyotining o’sishiga sabab bo’lmoqda. Xususan: 2018-yilda yalpi ichki mahsulot hajmi 407,5 trln so`mni tashkil etdi

2. Iste’molchi tanloviga ta’sir etuvchi omillar

Iste’molchi tanlovining o`zgarishiga bir qatoq omillar ta’sir ko`rsatadi:

1. 
   tovar narxidagi o`zgarishlar;
   
2. 
   iste’molchining didi;
   
3. 
   iste’molchining daromadlari;
   
4. 
   bir-biriga bog`liq tovarlar narxi;
   
5. 
   kelajakda narx va daromadlarning o`zgarishi ehtimoli.
   

Tovar narxidagi o`zgarishlarni iste’molchi tanloviga ta’siri.

Har qanday narx iste’molchi uchun to`siq vazifasini o`taydi. Iste’molchilar ma’lum bir tovarni uning narxi past bo`lsa, ko`proq sotib ola boshlaydi. Boshqacha aytganda, yuqori narx iste’molchining xarid qilish istagini so`ndiradi, past narx esa bu istakni kuchaytiradi. Real iqtisodiy hayotda ba’zan bu qoidaga zid bo`lgan, ya’ni ayrim tovar narxining o`sishi bilan unga bo`lgan talab miqdorining yanada ortishi holati ham uchraydi. Bu holat Giffen samarasi deb ataladi.

Ayrim holatlarda tovar narxining pasayishi natijasida iste’molchining, boshqa tovarlar xarid miqdorini qisqartirmagani holda, ushbu tovarni oldingiga nisbatan ko`proq miqdorda sotib olish imkoni paydo bo`ladi. Boshqacha aytganda, tovar narxining pasayishi iste’molchi pul daromadlarining xarid quvvatini oshiradi, buning natijasida u oldingiga ko`ra ko`proq tovar sotib olish imkoniiga ega bo`ladi. Bunday holatga almashuv samarasining amal qilishi deyiladi. Almashuv samarasi – muayyan tovar narxining pasayishi bilan boshqa tovarlar narxining nisbatan qimmatlashuvi natijasida ular iste’molini arzon tovar hisobiga almashtirish imkonining paydo bo`lishidir.

Keying qo`shilgan miqdor nafliligining pasayib borish qonunining amal qilishi. Ma’lumki, tovarlar o`zida qandaydir naflikni mujassamlashtirgani uchun xarid etiladi va iste’mol qilinadi. Tovarning turli miqdorlari iste’mol qilinganda, ular keltiruvchi umumiy naflilik oshsa-da, keying qo`shilgan birlik naf pasayib boorish tendensiyasiga ega bo`ladi. Shunga ko`ra, tovarning navbatdagi birligini sotib olish, uning narxi pasaygan taqdirdagina nafli hisoblanadi.

Aytaylik, Pepsining narxi $2 dan $1 ga tushdi. Pastroq narx iste’molchining xarid imkoniyatini orttirishi hayratlanarli emas. Boshqa so`z bilan aytganda, istalgan tovar narxining tushishi budjet sig`imini yuqoriga siljitadi.