Aylana – geometrik shakl

Mavzu: Ketma-ketliklarning aylana uzunligi va doira yuzini hisoblashga tadbirlar.
Reja:

1. 
   Aylana va aylana uzunligi.
   
2. 
   Doira va doira yuzi.
   
3. 
   Doiradagi proporsional kesmalar.
   
4. 
   soni.
   
5. 
   Sektor yuzi.
   
6. 
   Sigment yuzi.
   

Aylana va aylana uzunligi



Ta’rif: Tekislikda har bir nuqtasi markaz deb ataluvchi bir nuqtadan teng uzoqlikda turgan yopiq chiziq aylana deb ataladi.
Aylananing ixtiyoriy nuqtasini uning
markazi bilan tutashtiruvchi kesma aylana radiusi
deyiladi. Aylana radiusi odatda r yoki R bilan
belgilanadi.
Ikki radius orasidagi burchak markaziy burchak
deyiladi.
Aylananing barcha nuqtalarida bir xil masofadagi nuqta aylana markazi deb ataladi va ko`pincha O harfi bilan belgilanadi.
Aylananing ixtiyoriy ikki nuqtasini tutashtiruvchi kesma aylana vatari deyiladi.
Aylana markazidan o`tuvchi vatar aylana diametri deyiladi. Diametr odatda D harfi bilan belgilanadi. Aylananing markazi barcha diametrlarning o`rtasidir. Diametr ikki radiusga teng va aylanani teng ikkiga bo`ladi.
Ta’rif: Aylana bilan birgina umumiy nuqtaga ega
bo`lgan to`g`ri chiziq urinma deyiladi va umumiy
nuqta urinish nuqta deyiladi.
T e o r e m a. Aylananing urinish nuqtasiga tegishli
radius urinmaga perpendikulyardir.
Umumiy nuqtaga ega bo`lgan ikkita aylana shu umumiy nuqtada umumiy urinmaga ega bo`lsa, ular bu nuqtada urinadi deyiladi.
Agar aylanalarning markazlari ularning umumiy urinmasidan bir tomonda yotsa, urinish ichki urinish deyiladi (a).
Agar aylanalarning markazlari ularning umumiy urinmasidan turli tomonda yotsa, urinish tashqi urinish deyiladi (b).

1. 
   b)