Ayev В. Ch., ndKirish «inson resurslari iqtisodiyoti» fanining predmeti va mazmuni L l. Inson resurslari to‘g’risida tushuncha

SIX = SI +SR +SM +SX

Ro'yxatdagi ishlovchilar soniga haqiqatda ishlayotganlar, xizmat safa.ridagilar, mehnat, homila va tug’ruq bo'yicha ta’tildagilar, davlat va jamoat vazifalarini bajarish tufayli ishga chiqmaganlar, kasalligi va ma’muriyat ruxsati bilan ishga kelmaganlar, agar ularning o'rni, shtat bo'yicha saqlangan boisa, ular jumlasiga kiradi.

Ma’lum vaqt ichida ishlovchilar sonini hisoblash uchun o'rtacha ro'yxat bo'yicha ishlovchilar soni ko'rsatkichidan foydalaniladi. Bunda o'rtacha mahsulot ishlab chiqarish, o'rtacha ish haqi, o'rtacha daromad, kadrlar oqimi va ulardan foydalanish intensivligi kabi ko'rsatkichlarni tahlil qilish zarur. Bir oydagi o'rtacha ro'yxatdagi ishlovchilar soni (S) oyning bayram va dam olish kunlarini qo'shgan holda har bir ish kuni bo'yicha ro'yxatdagi ishlovchilar yig’indisini oydagi ish kuniari soniga boiinib, aniqlanadi:

So = £ Sui

: < i

Bu yerda: Sui - oyning har bir ish kunida ro'yxatdagi ishlovchilar soni;

92

Bu oicham ishlab chiqarish rejasining bajarilish darajasiga nisbatan to‘g’rilangan rejadagi va haqiqatdagi son o'rtasidagi farq sifatida aniqlanadi. M asalan, ishlovchilar soni va ishlab chiqarish hajmi o'zaro to ‘g’ri proporsionaldir. Quyidagi misolda tovar mahsuloti ishlab chiqarish rejasi 98%ga

bajarilgan. Bu yerdan ishlab chiqarish hajmi uchun talab qilinadigan ishchilarni

quyidagicha aniqlaymiz: reja bo'yicha ishchilar sonini mahsulot ishlab chiqarish rejasini bajarganlik foiziga ko'paytiriladi va 100 ga bo'linadi

(710 x 98 : 100 = 696)

Nisbiy o'zgarish 709 — 696 = 13 nafarga teng. Shunday ekan, berilgan ishlab chiqarish hajmida ortiqcha ishchilar 13 nafarni tashkil qiladi. Quyida biz 8.2-jadval ma’lumotlaridan foydalanib, xodimlar tarkibini tahlil qilamiz.