Axloqning kelib chiqishi va axloqiy fikrlar taraqqiyoti. Axloqning kelib chiqishi

uchun ma’budlarga ibodatlar qilingan.

55. 
    . Оламнинг пайдо бўлиши ва эволюцияси.
    

Borliq tushunchasi atrofida faylasuflar har doim keskin munozaralar, tortishuvlar, bahslar

olib borishgan va bu bahslar haligacha davom etmoqda. Xullas, «borliq» falsafadagi eng

umumiy tushunchadir. Borliqqa aksil tushuncha sifatida «yo‘qlik» tushunchasini ishlatishadi.

Yo‘qlik hech nimani, ya’ni nazarda tutilgan joyda hech nima mavjud emasligini anglatadi.

Borliq ilgari mavjud bo‘lgan, hozir mavjud va kelajakda mavjud bo‘ladigan ob’ektiv hamda

sub’ektiv reallikni ham o‘ziga qamrab oladi. YA’ni tabiat, inson, fikrlar, g‘oyalar, jamiyat

hammasi turli shakllarda mavjuddir. Ularning barchasi mavjud bo‘lganligi uchun ham yaxlit

yagona borliqni tashkil etadi.

Borliq va yo‘qlik. Borliq tushunchasiga qarama-qarshi tushuncha - bu yo‘qlikdir. Agar borliq

tushunchasi nimaningdir mavjudligini ifodalasa, yo‘qlik tushunchasi esa o‘sha joyda

nimaningdir mavjud emasligini anglatib, «nima»ning aksi bo‘lgan «hech nima»ni aks ettiradi.

Borliq, yuqorida qayd etganimizdek, absolyut mazmunga ega bo‘lib, muayyan (konkret) narsalar

shaklida va nisbatan muayyan sifatiy holda mavjud bo‘lgan yaxlit ob’ektiv va sub’ektiv reallikni

o‘ziga qamrab oladi.

Borliqning shakllari. Moddiy va g‘oyaviy borliq. Atrofimizni o‘rab turgan dunyo ikki xil

reallikdan tashkil topgandir. Ob’ektiv reallik va sub’ektiv reallik. Ongimizdan tashqarida va

unga bog‘liq bo‘lmagan holda mavjud bo‘lgan reallik ob’ektiv reallik deyiladi. Bu tushunchani

materialistlar materiya tushunchasi bilan aynan bir ma’noda ishlatishadi. Reallikning inson ongi

bilan bog‘liq bo‘lgan va ongning mahsuli hisoblangan qismi sub’ektiv reallik deyiladi. Ob’ektiv

reallik moddiy borliq tushunchasiga mos kelsa, sub’ektiv reallik esa borliqning g‘oyaviy

shakliga muvofiq keladi

56.