Axborotnoma muqova (2 soni). cdr

Diqqatni jamlash va aniq 
ko‘rsatilgan ma’lumotni topish
 
To‘g‘ridan-to‘g‘ri xulosalar chiqarish 
Kontent, til va matn elementlarini 
tekshirish va baholash
G‘oyalar va ma’lumotni talqin qilish 
va uyg‘unlashtirish

---

13
Matn sarlavhasi uning asosiy mavzusini qay darajada yoritib 
berishini muhokama qilish;
Metafora yoki uslubiyat kabi til vositalari ta’sirini tasvirlash;
Matndagi ko‘rgazmali vositalar ta’sirini aniqlash;
Matndagi yondashuvlar yoki noaniqliklarni aniqlash; 
Muallifning matnnning markaziy mavzusi borasidagi maqsadini
aniqlash.
G‘oyalar va ma’lumotni talqin qilish va umumlashtirish:
Matnning umumiy mazmuni yoki mavzusini tushunish;
Hikoya qahramonining hatti-harakatlariga muqobil hatti- 
harakatlarni inobatga olish;
Matnda berilgan ma’lumotlarni qiyoslash va zidlash;
Hikoya ruhiyati yoki mohiyati ustida mulohaza yuritish;
Matnda berilgan ma’lumotni hayotiy voqealar (ma’lumotlar) orqali 
talqin etish; 
Matnlarning o‘zida va umumiy tarzda berilgan ma’lumotlarni 
qiyoslash va zidlash.
Matnni baholash va tanqidiy tahlil qilish:
Matnda berilgan ma’lumotning aniq va to‘liqligini baholash;
Tasvirlangan voqeani haqiqatan sodir etilishi ehtimolini baholash;
Insonlarning o‘ylari va bajaradigan ishlarini o‘zgartirishda 
muallifning fikrlari qanchalik aniqligini baholash;
Matn sarlavhasi asosiy mazmunni qanchalik yoritib berishini 
baholash;
Metafora yoki nutq ohangi kabi til xususiyatlari ta’sirini tasvirlash;
Muallifning asosiy mavzuga oid qarashlarini aniqlash.
Tadqiqotdagi matnlar murakkabligiga ko‘ra, o‘rtacha 500 dan 
800 tagacha, o‘quvchilarning o‘qish savodxonligi darajasi past bo‘lgan 
mamlakatlar uchun 
400–500 ta, ePIRLSda esa, taxminan 1000 ta so‘zdan iborat bo‘ladi.
Mavzu: 
Badiiy matnlar asosiy mavzuga ega bo‘lib, u berilgan matndan 
tashqari o‘quvchi tomonidan umumlashtiriladi. Axborot matnlari o‘quv 
materiallardan olinmagan mavzuni yoritib berishi kerak.
Til:
40 dan ortiq tillarga tarjima qilinadi, shuning uchun tarjima qulay 
bo‘lishi muhimdir. Metafora yoki epitet kabi aniq ifodali tasvirlash so‘zlari 

---

14
tanlanadi. Hech qanday so‘zlashuvga oid so‘z yoki jargon ishlatilmaydi 
hamda ortiqcha texnik ifodalar olib tashlanadi.
Mazmun: 
matnning mazmuni 9–10 yoshdagi o‘quvchilarning yosh 
xususiyatlariga mos kelishi, ayrim madaniyatlarga juda xos bo‘lgan 
mavzulardan chetlanishi, shuningdek, matn shu yoshdagi maktab 
o‘quvchilari uchun qiziqarli va zavqli bo‘lishi hamda o‘quvchi uchun 
unchalik tanish bo‘lmasligi lozim.