Axborotlarni kodlash va dekodlash mavzusini o’qitishni loyihalash mundarija kirish asosiy qism I bob axborotlarni kodlash

Axborotlarni kodlash va dekodlash mavzusini o’qitishni loyihalash
MUNDARIJA
KIRISH…..………………………………….……………….……3
Asosiy qism ……………………………………………...…......5_24
I BOB Axborotlarni kodlash………………………………………….…..5

1. 
   Axborotlarni kodlash
   
2. 
   Axborotlarni ikkilikda kodlash
   
3. 
   Matnli axborotlarni kodlash
   

II BOB AXBOROTNI DEKODLASH USULLARI. KODLASH VA DEKODLASH
2.1 Kodlashning tarixiy turlari ………...…. …………………......15
2.2 Sezar usulida kodlash...............................................................17
2.3 Morze usulida kodlash……………………….…………….....18
III BOB Axborotlarni dekodlash…………………………………..…..…..19
3.1 Axborotlarni dekodlash……………………..…………….….19
3.2 Dekodlash xususiyatlari……………………………..……......21
3.3 O`z-o`zini tiklash usullari………………..……………….......24
XULOSA….………………….………………………………..….27
Foydalanilgan adabiyotlar...…………………………………...…28
KIRISH
Vatanimizning kelajagi xalqimizning ertangi kuni, mamlakatimizning jahon hamjamiyatidagi obro-etibori avvalambor farzandlarimizning unib-osib, ulgayib, qanday inson bolib hayotga kirib borishiga bogliqdir. Biz bunday otkir haqiqatni hech qachon unutmasligimiz kerak [1].
Respublikamiz mustaqillikka erishgach, talim tizimida tub ozgarishlar sodir boldi. Jamiyat taraqqiyotini yoshlar hayotida ishlab chiqarish milliy hamda umuminsoniy munosabatlarda zamonaviy qarash imkonyatlari kengaydi. Yoshlar talim tarbiyasi bilan mashgul boladigan ijtimoiy institutlar son va sifat jihatdan osdi. Davlat standartlari tanlanib, pedagogik amalyotda tadbiq etila boshlandi. Mustaqillik yillarida axborot texnologiyalari sohasida juda katta ozgarishlar yuz bermoqda, shu bilan bir qator bu yoshlarga keng imkoniyatlar yaratilmoqda. Ijtimoiy hayotning barcha sohalarida axbarot texnologiyalari har yerda jadallik bilan kirib kelmoqda va bilimlarni oshishi jamiyat azolarini oz ustlarida koproq ishlashga yangi-yangi ozgarishlar bilan undashga olib kelmoqda.
Respublikamizda jamiyatimizni axbarotlashtirish maqsadida bir qancha qaror va qonunlar qabul qilindi. Masalan, 1993-yil 7-may va 2003-yil 11-dekabrdagi Axbarotlashtirish togrisidagi qonun,2002-yil 30-maydagi Kompyuterlashtirish va axbarot komunikatsiya texnologiyalarini qollashni yanada rivojlantirish haqidagi qaror, 2003-yil 11-dekabrdagi Elektron raqamli imzo haqidagi qonun va 2004-yil 29-apreldagi Elektron hujjat yuritish haqidagi qonun, Ozbekiston Respublikasi Prezidentining Mobil aloqa milliy operatori faoliyatini tashkiletish chora-tadbirlari togrisidagi qarori 12.02.2014y, OzbekistonRespublikasi Prezidentining Ozbekiston Respublikasi aloqa, axborotlashtirishva telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qomitasining yangilangan tuzilmasini tasdiqlash togrisidagi qarori 30.10.2013 y, Ozbekiston Respublikasi Prezidentining Ozbekiston Respublikasi telekommunikatsiyalar tarmoqlarini boshqarish tizimini takomillashtirishga oid qoshimcha chora-tadbirlar togrisidagi qarori, Ozbekiston Respublikasi Prezidentining Milliy axborot-kommunikatsiya tizimlarining kompyuter xavfsizligini taminlash borasidagi qoshimcha chora-tadbirlar togrisidagi qarori, Ozbekiston Respublikasi Prezidentining Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini yanada rivojlantirishga oid qoshimcha chora-tadbirlar togrisidagi qarori, Ozbekiston Respublikasi Prezidentining Axborot texnologiyalari sohasida kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish togrisidagi qarori, Ozbekiston Respublikasi Prezidentining Ozbekiston Respublikasining jamoat talim axborot tarmogini tashkil etish togrisidagi qarori, Ozbekiston Respublikasi Prezidentining HYPERLINK "http://lex.uz/Pages/GetAct.aspx?lact_id=152470&search_text="Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish to‘g‘risida”gi farmoni fikrimiz dalilidir [2].
Mustаqil rеspublikаmizdа yuz bеrаyotgаn siyosiy, iqtisоdiy, ilmiy-tехnikаviy vа mаdаniy o’zgаrishlаr Оliy tа’lim tizimidа hаm o’z аksini tоpmоqdа.
Yurtboshimiz I.A.Karimovning Oliy Majlisida sozlagan nutqida axborot texnologiyalari va kompyuterlarni jamiyat hayotiga, kishilarning turmush tarziga, maktab va oliy oquv yurtlariga jadallik bilan olib kirish goyasi ilgari surilgan edi. Prezidentimiz tashabbusi bilan yurtimizda kompyuter va axborot texnologiyalarini rivojlantirish, shuningdek, Internetning xalqaro axborot tizimlariga keng kirib borishini taminlash dasturini ishlab chiqishni tashkil etish chora-tadbirlari togrisidagi qarorlari qabul qilindi. 2002-yil 30-mayda Ozbekiston Respublikasi Prezidentining Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot- kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish togrisidagi farmoni va uning ijrosini amalga oshirish yuzasidan va axborot- kommunikatsiya texnologiyalari sohasida strategik ustuvorlikni amalga oshirishga doir amaliy chora-tadbirlarni taminlash maqsadida Vazirlar Mahkamasining 2002-yil 6-iyundagi 2002-2010 yillarda kompyuterlashtirish axborot- kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish.
Axborotlarni kodlashInson axborotlarni yig'ish, saqlash va qayta ishlashda qulay hamda qisqa ko'rinishda bo'lishi uchun turli belgilashlardan foydalanadi. Bunga tovushlarni harf va raqamlar orqali, musiqa tovushlarini notalar orqali, matematik, fizik, biologik qonuniyatlarni formulalar orqali ifodalanishini misol qilish mumkin.Inson borliqning bir qismi bo'lgani uchun doimo borliqning ta'sirini sezib turadi. Bu ta'sirni turli signallar (tovush, yorug'lik, elektomagnit, nerv va hokazo) ko'rinishida qabul qilamiz. Insonga uzluksiz ta'sir etib turuvchi axborotlarni analog axborotlar deb ataladiInson analog axborotlarni qayta ishlashi uchun uni biror qismini ajratib oladi va tahlil qiladi. Tahlil qilish jarayonida axborotni qayta ishlash uchun qulay bo'lgan ko'rinishga o'tkazadi. Bunda inson turli belgilardan foydalanadi. Masalan, sizga ma'lum bo'lgan alifbo harflari insonga tushunarli bo'lgan tovushlarni, nota belgilari esa musiqiy tovushlarni ifodalaydi. Bu belgilar yordamida insonga eshitilayotgan, nutq yoki musiqani qog'ozga tushirish oson kechadi. Demak, inson axborotlarni qayta ishlash uchun uni uzlukli ko'rinishga o'tkazar ekan. Axborotlarni bu kabi uzlukli ko'rinishini diskret axborotlar deb ataladi.Inson tomonidan ishlab chiqarilgan qurilmalar ichida analog axborotlar bilan ishlaydiganlari ham, diskret axborotlar bilan ishlaydiganlari ham mavjud. Diskret axborotlardan eng ko'p tarqalgani raqamli axborotlardir, ya'ni uzluksiz axborotning raqamlar orqali ifodalangan ko'rinishidir. Analog signallar bilan ishlaydigan qurilmalar analog qurilmalar, raqamli axborotlar bilan ishlaydigan qurilmalar raqamli qurilmalar deb ataladi. Analog qurilmalarga televizor, telefon, radio, fotoapparat, videokamerani, raqamli qurilmalarga shaxsiy kompyuter, raqamli telefon, raqamli fotoapparat, raqamli videokamerani misol qilish mumkin.Axborotlar ustida amallar bajarish qulay bo'lishi uchun aniq bir qoidalar asosida boshqa ko'rinishga o'tkazish jarayoni axborotni kodlash deyiladi. Axborotlarni kodlash insoniyat tomonidan faqat amallar bajarish qulay bo'lishi uchun emas, balki axborotni maxfiy saqlash uchun ham qo'llanilgan. Kodlashning bu ko'rinishi shifrlash deb ataladi.
Axborotlarni kodlash ma’lumotlarni uzatish va saqlash qulay bo’lgan ko’rinishda ifodalashdir. Tor ma’noda aytganda “kodlash” atamasi, ma’lum bir ma’lumotning bir ko’rinishidan saqlash, uzatish, qayta ishlash oson bo’lgan boshqa ko’rinishga o’tkazishdir. Odatda kodlashda har bir shakl alohida belgi bilan taqdim etiladi. Kompyuter faqat raqamli ko’rinishda aks ettirilgan axborotni qayta ishlashi mumkin. Boshqa barcha ma’lumotlar (masalan, tovush, tasvir, priborlarning ko’rsatkichlari va boshqalar) kompyuterda qayta ishlanishi uchun raqamli formada tavsiflanishi kerak. Masalan, musiqiy tovushni raqamli formaga o’tkazish uchun, ma’lum chastotadagi tovush intensivligini katta bo’lmagan vaqt oralig’ida o’lchab, har bir o’lchash natijalarini raqamli shaklda tasvirlash mumkin. Kompyuter dasturlari yordamida qabul qilingan ma’lumotlarni o’zgartirish mumkin, masalan turli xil tovushlarni bir-biriga bog’lash.Analog usulda kompyuter matnli axborotni qayta ishlashi mumkin. Kompyuterga kirishda har bir harf ma’lum son bilan kodlanadi, chiqishda tashqi qurilmalar(ekran yoki printer) inson idrok etishi uchun bu sonlardan harflarning tasvirini hosil qiladi. Harflar to’plami va sonlarning mos kelishi belgilarni kodlash deyiladi. Qoidaga ko’ra kompyuterda barcha sonlar nol va bir yordamida ifodalanadi(insonlar qanchalik o’rganib qolishgan bo’lsa ham , o’nlik sanoq sistemasidan emas). Boshqacha aytganda, kompyuterlar bu qurilmalarda qayta ishlash sezilarli darajada oson kechganligi uchun odatda ikkilik hisoblash tizimida ishlaydi. Kompyuterga sonlarni kiritish va ularni o’qish uchun chiqarishda inson o’nlik formada amalga oshishiga o’rganib qolgan bo’lsa ham, barcha zarur o’zgartirishlarni kompyuterdagi dasturlar bajaradi.