Axborotlar texnologiyasi

1.5. Microsoft Office Excel dasturi yordamida elektrоn jadvallar yaratish, fоrmulalar bilan 
ishlash, elektrоn jadvallarni saralash, fоizlar bilan ishlash, elektrоn jadvallardan fоydalangan 
hоlda diagrammalar tashkil etish. 

---

16 
Ma’lumotlarni kiritish va tahrir qilish 
Excel kataklaridagi ma’lumotlar odatda quyidagi 3 turda bo‘lishi mumkin: sonli qiymat, matn, 
formula. Bundan tashqari Ishchi varaqlarda rasmlar, diagrammalar, tugmalar va boshqa ob’yektlar 
joylashishi mumkin.
Sonli qiymat, matn, formula va funksiyalarni kiritish uchun avvalo sichqonchaning chap 
tugmasi ma’lumot kiritilishi lozim bo‘lgan katakda 1 marta bosiladi. Ma’lumot kiritilib, Enter 
tugmasi bosiladi. 
Sonli qiymatlar 
Excelda kiritilayotgan sonlar quyidagi raqam va belgilardan tashkil topishi mumkin: 0, 1, 2, 3, 
4, 5, 6, 7, 8, 9, Q, -, (), G’, ,, $, %, ., E, e. 
Kiritilgan sonlar odatda katakning o‘ng tomoniga tekislanadi. 
Sonli formatlarni qo‘llash.
Excelda turli tuman masalalarni yechish imkoniyati mavjud. Bu 
masalalarda sonlar har xil ko‘rinishda ishlatilishi mumkin. Masalan, foiz, pullik, vaqt, sana, matn, 
moliyaviy, eksponensial, kasr, umumiy va boshqa formatlar ko‘rinishida. Bunday formatlarni 
qo‘llash uchun katak yoki kataklar guruhi belgilanib, “Формат” menyusining “Ячейки” yoki 
kontekst menyuning “Формат ячеек” buyrug‘i tanlanadi. Natijada quyidagi muloqot oynasi 
ochiladi:
“Формат ячеек” oynasi 
Bu oynaning “Число” panelidagi “Числовые форматы” bo‘limidan kerakli format 
tanlanganda o‘ng tomondagi “Образец” sohasida son formatining umumiy ko‘rinishi hosil bo‘lib, 
uning pastki qismida tanlangan format to‘g‘risida qisqacha tushuntirma paydo bo‘ladi. Biror turdagi 
format tanlanib, OK tugmasi bosiladi. 
Matnlar va ularni kiritish 
Ko‘pgina hollarda Ishchi varaqlarga matn yozishga ham to‘g‘ri keladi. Misol uchun, satr va 
ustun sarlavhalari, sonli ma’lumotlarga tushuntirma, jadval mavzusi matnlar yordamida ifodalanadi. 
Matnlar sonlar, harflar, belgilar ketma-ketligidan tashkil topishi mumkin. Masalan, biror katakka 

---

17 
128-qator deb kiritilsa, Excel bu ma’lumotni matn sifatida tushunadi. Matnlar ham xuddi sonlar 
kabi kiritiladi va odatda chap tomonga tekislanadi. 
Ma’lumotlarni tahrirlash 
Excel kataklaridagi ma’lumotlar ustida har qanday amalni bajarish uchun kerakli katak yoki 
maydon belgilab olinishi lozim. 
Katakni belgilash.
Har qanday katak ustida sichqonchaning chap tugmasini bir marta bosish 
natijasida katak belgilanadi. Belgilangan katak 
faol katak
(faol yacheyka) yoki 
joriy katak
deyiladi. 
Maydon tanlash.
Maydon ustida har qanday amalni bajarish uchun avvalo maydon 
belgilanishi (tanlanishi) lozim. Buning uchun sichqonchaning chap tugmasi kerakli maydonning 
yuqori chap katagi ustida bosilib, qo‘yib yuborilmasdan quyi o‘ng katagigacha surib boriladi. Bu 
ishni Shift tugmasi va kursorni boshqarish tugmalaridan foydalanib ham bajarish mumkin. Bu 
amallar yonma-yon joylashgan kataklar uchun o‘rinlidir. Yonma-yon joylashmagan kataklar uchun 
esa, Ctrl tugmasini bosib turgan holda sichqoncha yordamida kerakli maydonlar tanlanadi. 
Bu ishni Shift tugmasi va kursorni boshqarish tugmalaridan foydalanib ham bajarish mumkin. 
Bu amallar yonma-yon joylashgan kataklar uchun o‘rinlidir. Yonma-yon joylashmagan kataklar 
uchun esa, Ctrl tugmasini bosib turgan holda sichqoncha yordamida kerakli maydonlar tanlanadi. 
Excelda kiritilgan ma’lumotlarni tahrirlash amallari mavjud. Ularning ayrimlari quyida 
keltirilgan: 

kiritilgan ma’lumotni o‘chrish.
Buning uchun ma’lumot turgan yacheyka faollashtiriladi 
va klaviaturadagi Delete tugmasi bosiladi;
