Axborot xavfsizligi xavflarini baholashning miqdoriy usullarini tahlil qilish

A
hodisasining yuzaga kelish xavfi kichik va 
maqbul chegaralarda, shuning uchun uni qabul qilish mumkin. 
C
hodisasining yuzaga 
kelish xavfi maqbul chegaradan yuqori, bu juda katta oqibatlarga olib kelishi mumkin, 
shuning uchun uni qabul qilib bo‘lmaydi, buning natijasida tahdidlarni amalga oshirish 
oqibatlari va / yoki ularning paydo bo‘lish ehtimoli kamayadi. Qabul qilinadigan 
chegaralar orasidagi hududda joylashgan 
B
holatining xavfi to‘g‘risida qaror qabul 
qilish qiyin. 
1.1-rasm - Xavflarni baholash 
Xalqaro amaliyot shuni ko‘rsatadiki, bugungi kunda telekommunikatsiya 
tarmoqlarining AX xavfini miqdoriy baholash usullari mavjud emas. Ammo xavfni 
miqdoriy baholash usullari uzoq vaqtdan beri boshqa sohalarda, masalan, bank 
tizimlari, sug‘urta, axborot texnologiyalari va boshqalarda qo‘llanilgan. 
AX xavflarini baholashning miqdoriy usullaridan foydalanganda, tahlilchilar 
hisoblash uchun zarur bo‘lgan miqdorlarni to‘g‘ri baholash muammosiga duch 
kelishadi. 
Xavfning qiymati har qanday turdagi shkalalar yordamida yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
ma’lum bir davrdagi xavfning ma’lum bir turi bilan bog‘liq bo‘lgan pul ko‘rinishidagi 
hisoblangan yo‘qotishlar miqdori bilan ifodalanishi mumkin. 
Kamdan-kam hollarda AT xavflarini baholovchilar ushbu muammoni hech 
qanday xato va muammosiz hal qilish uchun ishonchli ma’lumotlarga ega bo‘ladilar. 
Bundan tashqari, tashkilotning ba’zi qimmatli resurslari uchun yoʻqotishlar 
miqdorini aniq aniqlash qiyin. Bu, masalan, maxfiy ma’lumotlarning tarqalishiga 
tegishli. Ushbu qiymatni aniqlash uchun turli xil biznes jarayonlarini to‘g‘ri amalga 
oshirish uchun ma’lumotlarning dolzarbligi va ularning tashkiliy bo‘linma va natijada 
butun tashkilot faoliyati uchun ahamiyati aniqlanishi kerak. AT xavflarini baholash 
uchun foydalaniladigan asosiy munosabatlar quyidagicha ko‘rsatilgan: 
R = P 

W
va
P = F 

V
(3) 
bu yerda: 
R
- tavakkalchilik miqdori; 
P
- ma’lum bir davr uchun hodisalarning ehtimoliy yoki prognoz qilingan soni, buning 
natijasida tashkilot ma’lum yo‘qotishlarga duchor bo‘ladi; 
W
- yo‘qotishlar miqdori - bitta voqea sodir bo‘lgan taqdirda aktivlarning o‘rtacha 
yo‘qotilishini prognozlash; 
F
- tahdidning paydo bo‘lish chastotasi; 
V
- axborot tizimining (yoki uning elementlarining) tahdidga zaifligi, bu mavjud 
zaiflik orqali tahdidning amalga oshishi ehtimoli. 
Buning sababi shundaki, AT xavflarini baholash ko‘pincha kutilgan yo‘qotishning 
kattaligi sifatida taqdim etiladi, bu uchta asosiy qiymatdan foydalangan holda 
aniqlanadi: 
- tashkilotning to‘g‘ri ishlashi uchun resursning qiymati (masalan, ma’lumot), pul bilan 
belgilanadi; 

---

Ученый XXI века • 2022 • № 3 (84) 
6 
- resurslarga tahdidlarning paydo bo‘lish chastotasi (masalan, qayta ishlangan 
ma’lumotlar uchun), bu ma’lum bir davr ichida sodir bo‘lgan hodisalar soni sifatida 
aniqlanadi (amalda, bir yil davri eng ko‘p qo‘llaniladi); 
- axborot tizimining (yoki uning elementlarining) tahdidga zaifligi, bu hodisa natijasida 
yo‘qotishning ehtimoliy miqdori sifatida aniqlanadi. 
Xavflarni miqdoriy baholashning eng keng tarqalgan va eng ko‘p qo‘llaniladigan usuli 
bu ALE (Annual Loss Expected) - kutilayotgan yillik yo‘qotishlar usuli. Kutilayotgan 
yillik yo‘qotishning kattaligi AT ga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan voqea ehtimoli va 
kutilayotgan yo‘qotishning kattaligi natijasidir. U quyidagi modellar ko‘rinishida 
taqdim etilgan: 
ALE = (hodisa ehtimoli) 

(yo‘qotish miqdori) (4) 
1
(
)