Axborot xavfsizligi protokollari tasnifi Reja

Kriptografik protokollarning vazifalari
Xavfli ochiq kompyuter tarmoqlarida va taqsimlangan kompyuter tarmoqlarida o‘zaro xavfsiz ma’lumot almashinuvini tashkillashtirish muhim vazifalardan biri bo‘lib, uni hal qilish uchun KPdan foydalanish mumkin.
Kriptografik protokollar quyidagi asosiy vazifalarni bajaradi:

• 
  Ma’lumotlar manbasining autentifikatsiyasi;
  
• 
  Tomonlar autentifikatsiyasi;
  
• 
  Ma’lumotlar maxfiyligi;
  
• 
  Rad etishning mumkin bo‘lmasligi;
  
• 
  Qabul qilganlikning isboti bilan rad etishning mumkin bo‘lmasligi;
  
• 
  Manbaning isboti bilan rad etishning mumkin bo‘lmasligi;
  
• 
  Ma’lumotlar yaxlitligi;
  
• 
  Qayta tiklashsiz ulanishning yaxlitligini ta’minlash;
  
• 
  Qayta tiklashli ulanishning yaxlitligini ta’minlash;
  
• 
  Foydalanishni chegaralash.
  

1.2-paragrafda bayon etilganlarga asoslanib kriptografik protokollarni bajaradigan asosiy vazifalariga qarab umumiy holda quyidagicha sinflash mumkin:

• 
  shifrlash/shifrni ochish protokollari;
  
• 
  ERI protokoli;
  
• 
  identifikatsiya/autentifikatsiya protokoli (AP);
  
• 
  kalitlarni autentifikatsiya qilib tarqatish protokoli.
  

Shifrlash/shifrni ochish protokollari. Bu sinfdagi protokol asosini shifrlash/shifr ochishning simmetrik yoki nosimmetrik algoritmi tashkil etadi. Shifrlash algoritmi jo‘natuvchi xabarni yuborayotganda amalga oshiriladi, natijada xabar ochiq holatdan shifrlangan holatga almashtiriladi. Shifrni ochish algoritmi qabul qiluvchi xabarni olayotganda amalga oshiriladi, natijada xabar shifrlangan holatdan ochiq holatga almashtiriladi. Shu tarzda maxfiylik xususiyati ta’minlanadi.
Odatda simmetrik shifrlash/shifrni ochish algoritmlarida uzatilayotgan xabarlarning yaxlitlik xossasini saqlash uchun, uzatishda va qabul qilishda shifrlash kaliti qo‘llaniladigan imitohimoya qo‘shimchalarini tekshirishni imitohimoya qo‘shimchalarini hisoblovchi algoritmlar bilan birga qo‘llaniladi. Nosimmetrik shifrlash/shifrni ochish algoritmlarini qo‘llaganda yaxlitlik xossasi alohida ERIni hisoblash orqali, uzatishda va qabul qilishda qabul qilingan xabarni rad eta olmaslik va haqiqiylikni ta’minlovchi ERIni tekshirish yordamida amalga oshiriladi.
ERI protokoli. Bu sinfdagi protokol asosini yuborishda yuboruvchining yopiq kaliti yordamida ERIni hisoblash, qabul qilishda ochiq ma’lumotnomadan olinadigan va o‘zgartirishdan himoyalangan yopiq kalitga mos ochiq kalit yordamida ERIni tekshirish algoritmlari tashkil etadi. Protokolni tekshirish natijasi ijobiy bo‘lganda, qabul qilingan xabar, uning ERIsi va mos ochiq kalitlarni arxivlash amali bilan tugallanadi. Agar ERI rad qila olmaslik xususiyati uchun emas, balki faqat yaxlitlik va qabul qilingan xabarning haqiqiyligini ta’minlash uchun qo‘llanilsa, arxivlash amali bajarilmasligi mumkin. Bu holda tekshiruvdan so‘ng ERI o‘sha zahotiyoq yoki kutish davri chegarasi tugashi bilan o‘chirib tashlanadi.