Axborot va kodlash nazariyasi asoslari

Ma’lumotlar uzatish tizimi (MUT) ning sifat ko‘rsatkichlari. Asosiy masalalardan biri ishga yaroqlik va ishga yaroqsiz xolatlarga turkumlanadigan diskret kanallar sifatining xolatini baxolashdan iboratdir. Diskret kanallar sifati ma’lumotlarni kanallar bo‘yicha uzatish sifati quyidagicha baxolanadi:

• 
  signallarning ikkilamchi statistik tavsilotlari orqali baxolash usuli;
  
• 
  signallar ko‘rsatkichi orqali baxolash usuli;
  
• 
  shovqinlar ko‘rsatkichlari orqali baxolash usuli.
  

Ushbu baxolashlar natijalari, ma’lumot uzatish kanalining texnik xolati diagnostikasi va qabul qilinayotgan signallar ketma-ketligining to‘g‘riligini oshirish uchun ishlatiladi. Zamonaviy raqamli tizimlarning asosiy vazifasi ma’lumot uzatilishining sifati va samaradorligini oshirishdir. Ushbu masalaning yechimi ikki yo‘nalishda rivojlanmoqda:

1. Sarf-xarajatlar cheklangan xolda uzatilayotgan axborot tezligi ishonchliligini oshirish maqsadida diskret ma’lumotlarni qabul qilish va uzatish usullari orqali;

2. Raqamli tizimlarning yuqori darajada puxta ishlashini ta’minlaydigan va raqamli tizimlar tuzilishini yangi usullari ishlab chiqish orqali.

Xaqiqiylik xatolik koeffitsienti orqali aniqlanadi:

(n_x) - xato qabul qilingan elementlar soni;

(n_uz) - taxlil intervalida umumiy uzatilgan elementlar.

Haqiqiy xatolik talabi 10^-6;

Kommutatsiyalangan shaxar telefon tarmog‘i kanali 10^-2 ÷ 10^-10;

Kommutatsiyalangan xalqaro telefon tarmog‘i kanali 10^-3 ÷ 10^-4;

Kommutatsiyalanmagan xalqaro telefon tarmog‘i kanali 10^-4 ÷10^-5.

MUT ning sifat ko‘rsatkichlari

Aloqa xizmati	Aniqligi	Paketlarni yo‘qolish extimoligi	Paketlar noto‘g‘ri manzil bo‘yicha yuborilish extimolligi
Telefoniya	10^-7	10^-3	10^-3
Axborot uzatish	10^-7	10^-6	10^-6
Televideniya	10^-6	10^-8	10^-8

Modulyatsiya tezligining davomiyligi 50, 100 va 200 bod


  - birlik elementining davomiyligi

Modulyatsiya tezligi (V)	Element uzunligining davomiyligi ( )	Xatolar soni (kanaldagi uzilish 80 m/sek)
50 bod	20 msek	4
100 bod	10msek	8
200bod	5msek	16
2400bit/c	0.41msek	200
4800bit /c	0.2msek	400
9600bit/c	0.1 msek	800
14400 bit/c	0.69msek	1160
19200; 28800; 33600; bit/c	0.52 msek; 0.034 msek; 0.29 msek;	1539; 2353; 2759;

Koeffitsient tayyorgarligi quyidagi formula orqali aniqlanadi:

B u yerda:

- koeffitsient; tayyorgarligi

ishdan chiqqunga qadar xizmat qilish muddati (vaqti);

qayta tiklash vaqti.

Tizimni birin-ketin bo‘lgan ikkita ishdan chiqishlar orasidagi uzluksiz ishdan chiqqunga qadar xizmat qilish muddati (vaqti) ni o‘rtacha qiymati quyidagicha:

Bu yerda N - ishdan chiqishlarning umumiy soni;

- (i-1) va i^m ishdan chiqishlar orasidagi ishlash vaqti.

Ishdan chiqishni topish va bartaraf etishga sarflangan tizimni ishlamasdan turish vaqtining o‘rta qiymati:

– tizim tiklanish vaqti;

• 
  i^chi ishdan chiqish oraligi.
  

μ – tiklanish intensivligi bo‘lib vaqt birligida tiklanishlar sonini

belgilaydi.

Umumiy xolda qayta tiklash vaqti quyidagicha:


bu yerda nosozlikni tuzatish quyidagiga teng: