Axborot tizimlarining tuzilishi va tasnifi; Axborot tizimlarining asosiy jarayonlari

Shaxsiy kompyuterlarning tashqi qurilmalari
Tashqi qurilmalar (TK). Bu har qanday hisoblash kompleksining eng zaruriy qismini tashkil etadi. TQ lar tannarxi bo‘yicha har qanday EHM ning tannarxini 50-80% ni tashqil etadi. TQ larning turlari va xarakteristikalariga ko‘ra EHM larning boshqarish tizimlarida va umuman, xalq xo‘jaligining turli soxalarida qo‘llanishi va effektiv ishlatilishi mumkin. TQ lar EHM larning tashqi muhit bilan mashinaning o‘zaro aloqa-sini ta’minlab turadi: foydalanuvchilar bilan, boshqarish ob’ektlari va boshqa EHM lar bilan va xokazo. TQ lar turli-tuman bo‘lib, bir qator belgilari bo‘yicha turkumlarga ajratilishi mumkin. Masalan, vazifasi bo‘yicha TQ lar quyidagi turlarga bo‘linishi mumkin:
EHM ning tashqi xotirasi yoki tashqi xotira qurilmalari:
Foydalanuvchining dialog vositalari:
Axbolrotni kiritish qurilmalari:
Axborotni chiqarish qurilmalari:
Aloqa vositalari va telekommunikatsiyalar.
Dialog vositalari.
Foydalanuvchining bu vositalariga videomonitorlar (displeylar), pultli yozuv mashinkalari (klaviaturali printerlar) va axborotni nutq orqali kiritish-chiqarish qurilmalari kiradi.
Nutq orqali kiritish-chiqarish qurilmalariga tez rivojlanayotgan multimedia vositalari kiradi.
Nutq orqali kiritish qurilmalariga turli mikrofonli akustik tizimlar, “tovushli sichqoncha”, masalan, murakkab dasturiy ta’minotli va inson tomonidan aytiladigan harflar va so‘zlarni taniy oladigan, ularni solishtirib kodlashtira oladigan qurilmalar to‘plami kiradi.
Nutq orqali chiqarish qurilmalari. Bular turli tovush sintezatorlari bo‘lib, raqamli kodlarni harflarga va so‘zlarga aylantiruvchi hamda kompyuterga ulangan tovush kolonlari yoki qattiq ovoz chiqaruvchi dinamiklar yordamida atrofga tarqatuvchi tizimlardir.
Videomonitor (displey) – EHM ga kiritilayotgan va undan chiqarilayotgan axborotni ekranda ko‘rsatib turuvchi qurilma.
Axborotlarni kiritish qurilmalariga quyidagilar kiradi:
-klaviatura – raqamli, matnli va boshqaruvchi axborotlarni EHM ga qo‘lda kiritishga xizmat qiladigan qurilma.
-grafik planshetlar (didjitayzerlar) – mahsus ko‘rsatkich (pero)ni planshet yuzasida siljitish yordamida grafik axborotlarni qo‘lda kiritishga xizmat qiladigan qurilma. Peroni harakatlanishi natijasida uning turgan o‘rnini koordinatlari avtomatik ravishda o‘qilib, EHM ga kiritiladi.