Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o

Masofaviy ta’limda WWWni qo‘llash
 
Internet  xalqaro  tarmog„i  ta‟lim  muassasalari  uchun  katta 
imkoniyatlar  yaratadi.  Internet  masofaviy  ta‟lim  tizimini  o„rnatish 
imkonini beruvchi bir necha turdagi xizmat (servis) larni taqdim etadi. U 
keng  tarqalgan,  ishonchli  va  arzon  masofaviy  ta‟limni  tashkillashtirish 
uchun katta imkoniyatlarga ega. 
Masofaviy  ta‟limni  tashkillashtirish  uchun  eng  qulay  usuli 
World 
Wide  Web  (WWW)
  tizimi  hisoblanadi.  Bu  Internet  tarmog„ining  yangi 
axborot  xizmatidir. 
WWW 
gipermatnli  texnologiya  asosida  qurilgan.  Bu 
tizim  Internetda  qidirishning  eng  qulay  vositalaridan  biri  hisoblanadi. 
WWW 
gipermatn  modeli  har  bir  elementni  ixtiyoriy  hajmli  bayonnoma 
bilan ta‟minlashi mumkin. Har bir maqola boshqa xabarlarga murojaatga 
va  universal  interfeysni  taqdim  qilishda  katta  imkoniyatlarga  ega. 
Ko„rish  dasturi  elektron  pochta  orqali  olingan  materiallarni  o„zaro 
bog„langan  gipermatnli  murojaatlarga  aylantiradi.  Bog„lanishlarni 
qo„llagan holda joriy va ichki maqolalarda harakatlanishingiz mumkin. 
WWW 
tizimining  keltirilgan  ustunliklari  Internet  orqali  kirish 
mumkin  bo„lgan  quyidagi  o„quv  tizimlari  spektrini  yaratish  imkonini 
beradi: 
 
interfaol darsliklar va o„quv qo„llanmalari; 
 
anonim malakaviy va tekshiruv testlari; 
 
masofaviy o„quvchi talabalar uchun testlar va imtihonlar; 
 
o„qituvchi – talaba teskari aloqasini tashkil etish. 
WWW
  matnli,  grafik,  ovoz  va  videomateriallarni  kombinatsiyalash 
imkonini beradi. 
Java
 
va 
Java-script
ni 
qo„llash dasturiy ta‟minotni tiklash 
muammosini  hal  qiluvchi  tarmoq  bo„yicha  yuklanuvchi  ilovalarni 
yaratish imkonini beradi. Javaning ko„chuvchanligi, turli platformalarda 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
129 
 
joriy  kodga  o„zgarishlar  kiritmasdan,  o„quv  dasturlarining  to„g„ri 
ishlashini ta‟minlaydi. 
Web-texnologiyalar  hujjatni  jihozlashda  ijodiy  yondashuvning 
ajoyib imkoniyatlarini taqdim etadi. O„quvchiga berilayotgan materialni 
taqdim etish uchun ixtiyoriy qulay shakl tanlanishi mumkin. Bu sahifada 
ixtiyoriy ko„rinishda joylashgan fotosurat, grafika, matn, videoparcha va 
boshqalar bo„lishi mumkin. Bu o„qish va jihozlashlarda yordam berishi 
mumkin  bo„lgan  sodda  prinsiplar  bilan  izohlanadi.  Bunday  holatda 
yaxlit  materialni  ko„rish  va  o„qish  haqida  so„z  borar  ekan,  hujjatni 
jihozlashning yagona konsepsiyasini ishlab chiqish zarur bo„ladi. 
Birinchi  navbatda,  sahifa  foniga  halaqit  beruvchi  hech  qanday 
grafik  tasvirlardan  foydalanish  mumkin  emas.  Fon  birinchi  navbatda 
monoton, oq bo„lishi shart emas. Agar fon oq bo„lsa, u holda matn to„q 
ranglarda, masalan, qora yoki to„q ko„k rangda bo„lishi lozim. To„q fon 
va  ochiq  rang  ishlatish  mumkin  emas  –  bu  o„quvchi  ko„zining 
toliqishiga  olib  keladi.  Bundan  tashqari  juda  mayda  shriftlardan 
foydalanishdan to„liq voz kechish lozim. 
Shuni  ham  e‟tiborga  olish  lozimki,  sahifalar  turli  grafik 
imkoniyatlarga ega bo„lgan tizimlarda va ranglar palitralarida ko„riladi. 
Shu sababli, 16 rangli palitradan foydalanish rang bilan ajratilgan matnni 
tasvirlashda  «buzilishlarni»  kamaytirish  imkonini  beradi.  Bu  grafik 
materiallarga  ham  taalluqlidir  (grafiklar,  sxema,  diagramma,  rasm  va 
boshqalar).  Faqat  kamida  256  rang  qo„llaniladigan  tasvirlar  bundan 
mustasno.  Bu  ko„rish  dasturida  fototasvirlarni  ifodalashning  minimal 
sifatini ta‟minlaydi. Bundan tashqari, bunday rang palitralaridan hamda 
tasvirni  siqishni  qo„llovchi  grafik  formatlardan 
(
.
gif, 
.
jpg
)  foydalanish, 
tarmoq  orqali  uzatilayotgan  tasvir,  hujjat  umumiy  hajmini  kamaytirish 
imkonini beradi. 
Hujjatlar  mazmuniga  to„xtalamiz.  Masofaviy  ta‟lim  shunday 
holatki,  hujjat  mazmuni  uning  taqdim  etish  shaklidan  ustun  bo„lishi 
lozim.  Barcha  hujjatlar  shakli  imkon  qadar  tartiblangan  bo„lishi  lozim. 
Sahifa  o„quvchi  e‟tiborini  o„ziga  jalb  qiluvchi  hech  qanday  ortiqcha 
ma‟lumotlarga  (grafik  yoki  matnli)  ega  bo„lmasligi  lozim.  Hujjatni 
o„qish  chegarasi  imkon  qadar  tor  bo„lishi  lozim.  Bunga  hujjat 
chegaralarida  maydonlar  hosil  qilishga  imkon  yaratishi  mumkin. 
Gorizontal  surgichga  ega  bo„lgan  hujjat  yaratish  tavsiya  etilmaydi. 
Bunday  hujjatlarni  o„qish  va  o„rganish  juda  noqulay  bo„ladi.  Har  bir 
alohida  hujjat  hajmi 
40  –  60
  Kbaytdan  ortmasligi  lozim.  Bu  ularning 
yuklanishini tezlashtiradi. 
Barcha o„quv materiallari qat‟iy tarkiblangan bo„lishi va ular ichida 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
130 
 
interfaol  qidirish  imkoniyatini  taqdim  etish  lozim.  O„quv  materiallari 
qiziquvchiga har qanday usul bilan yetkazib berilishi mumkin. Bu Web- 
serverdan  to„g„ridan  to„g„ri  yuklash  va  o„qish,  Internetga  ulanmagan 
holda  mijoz-dastur  yordamida  ko„rish  uchun  hujjat  arxivlarini  uzatish 
hamda o„quv jarayoni ko„rsatilgan boshqa usullar bo„lishi mumkin. 
Masofaviy ta‟limning ba‟zi bir manbalari haqida ma‟lumot. 
Sity University