Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o

13. Axborotlarni himoyalash
 
Kompyuterlarning  hayotning  turli  sohalariga  jadal  suratlar  bilan 
kirib  borishi  natijasida  yangi  yo„nalish  –  axborot  industriyasi  yuzaga 
keldi.  Jamiyatda  aylanayotgan  axborotlar  hajmi  har  besh  yilda  deyarli 
ikki  barobarga  ortib  bormoqda.  Insoniyat  shuday  axborot  jamiyatini 
yaratdi-  ki,  bunda  insoniyatning  yashashi  va  foliyati  sifati  axborotlarga 
ishlov  berish  vositalarining  samarali  ishlashiga  bog„liq  bo„lib  qoldi. 
Hozorgi  kungacha  sodir  bo„lgan  o„zgarishlarni  quyidagicha  izohlash 
mumkin: 
 
ishlov berilayotgan axborotlar hajmi so„nggi yarim asrda bir 
necha barobar ortdi; 
 
axborot, ko„pgina hollarda hisoblab bo„lmaydigan, qiymatga ega 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
140 
 
bo„ldi; 
 
ba‟zi bir manbalarga kirish material va moliyaviy qiymatlarni 
nazorat qilishni talab qiladi; 
 
ishlov berilayotgan axborotlar turli-tuman ko„rinishga ya‟ni, faqat 
matnli ma‟lumotlar emas; 
 
axborot jarayonlarining sub‟yeklari faqat insonlar emas, balki ular 
tomonidan yaratilgan faoliyat ko„rsatish dasturlari kiritilgan 
avtomatlashtirilgan tizimlar hamdir. 
So„ngi  yillarda  ham  alohida,  ham  ular  asosida  qurilgan  hisoblash 
tizimlarida 
jamlanayotgan 
va 
ishlov  berilayotgan 
axborotlarni 
himoyalash  masalalariga  katta  ahamiyat  berilmoqda.  Axborotni 
himoyalash deyilganda ma‟lumotlarni buzish, axborotlarni yo„qotishdan 
ogohlantirish uchun vositalar, usullar va tadbirlar mosligini yaratish yoki 
axborotlardan ruxsatsiz foydalanishdan himoyalanish tushuniladi. 
Axborotlarni  himoyalash  muammosi  mutaxassislar  tomonidan 
quyidagicha  talqin  qilinadi.  Axborotlarga  ishlov  berish  vositalari, 
usullari va shakllarining murakkablashishi bilan ularning zaifligi ortadi. 
Zaiflikning  ortishiga  sababchi  bo„ladigan  asosiy  omillar  quyidagilar 
hisoblanadi: 
 
turli toifaga ega bo„lgan axborotlarni yagona berilganlar bazasida 
jamlash; 
 
hisoblash tizimi manbalariga kirish huquqiga ega bo„lgan 
foydalanuvchilar doirasining keskin ortishi; 
 
kompyuter tarmoqlaridan foydalanishning kengayishi, xususan 
Internet xalqaro tarmog„i. Internet tarmog„i orqali davlat, harbiy, 
tijorat va xususiy tavsifga ega bo„lgan katta hajmdagi axborotlar 
uzatiladi.