o ‘qitishni o ‘ziga xos natijalari kafolatlangan texnologik - ishlab
chiqarish jarayoniga aylantirish vositalarini izlab topishga
qaratilgan edi.
Pedagogik
texnologiyalarni
ishlab
chiqishda
birinchi
yondashuv pedagogik jarayonga turli o'qitish vositalari va axborot
texnologiyalarini joriy qilish bilan bog‘liq: technology in education
(1 9 5 0 - 1960-yillar.)
Texnik vositalar to ‘plami EHM, m a’lumot saqlash komyuter
tizimlarini ishlatish-o‘qitishni takomillashtirish uchun qulay sharoit
yaratadi, ya’ni texnologizatsiyalash asosan o‘ziga hos texnik muhit
yaratish yoki axborot texnologiyalarni o‘qitishda qo‘llashga
qaratilgan edi.
1960
-
1970-yillar
oxirida
o‘quv
jarayonini
texnik
takomillashtirish, ta’limni takomillashtirish
muammolarini yecha
olmasligi ayon bo‘ldi. 0 ‘qitishni texnologizatsiyalashda ikkinchi
qadam
o ‘qitishni
dasturlash-o‘qitish
jaryoniga
kibemetik
prinsiplarini kiritish bilan bog‘liq bo‘ldi. Amarikalik pedagog
U.Shramm gapiga ko ‘ra o ‘qitishni dasturlash o‘ziga xos repetitor
b o ‘lib, u o ‘qitilayotganlami, mantiqiy bog‘langan qadamlar
b o ‘ylab shunday yetaklaydiki ular deyarli hato qilmaydilar; to ‘g‘ri
javoblar
beradilar; bu javoblar darhol natijani e ’lon qilish bilan
mustahkamlanadi; natijada o‘qitilayotganlar о ‘qitish maqsadi
hisoblangan javobga yaqinlashadilar. Shunday qilib, dasturiy
o ‘qitishning xarakterli jihatlari b o ‘lib, o ‘quv maqsadlarin aniqlash
va ularga ketma-ket bajarib erishish. Dasturiy o‘qitishning
protsessual tomoni o‘qituvchidan
chetlashib bordi, chunki e ’tibor
о ‘qitish vositalariga: dasturiy matnlarni ishlab chiqish; dasturiy
о ‘qitish didaktik mashinalarini ishlab chiqish, nazorat vositalari
(mashinali va mashinasiz), dasturlashgan darsliklami ishlab chiqish
va boshqalarga qaratilgan edi.
Bizda kuzatilgan, 1960-yillarda
dasturiy o‘qitishda bo‘lgan ko‘tarilish, so‘ngra undan voz kechish,
jarayon murakkabligi, о ‘quv jarenida EHMning yo‘qligi va bu
turdagi o ‘qitish bilan ta’limni texnologizatsiyalash muammosini
to ‘liq yechish mumkin emasligi,
shunga olib keldiki, ko‘p vaqt
davomida (1980-yillar oxirigacha) texnologizatsiyalash amaliy
pedogogik muammo sifatida ko‘rilmagan va yechilmagan. Shu
73
bilan birga pedagogik nazariyada bu muammo tizimli yondashish
doirasida ishlab chiqilgan (V.Bespalko, N.Talbizina va boshqalar).
1970 - 1980-yillarlarda pedagogik texnologiya mohiyatini
yangicha, unga pedagogik jarayonni boshqarish uslubi sifatida
yondashish, tizimli tuzilishi: technology o f education- о‘qitish
texnologiyasi bilan bog‘liq tushunchasi paydo bo‘ldi. Lekin
pedagogik
jarayonni,
ishlab
chiqarish
jarayonidan
farqli
texnologizatsiyaga qiyinchilik bilan moslashishi kabi o‘ziga hos
jihatlari pedagogik texnologiyani turli mazmunli mohiyatini talqin
qilinishini tug‘dirdi. "Pedagogik texnologiya" tushunchasi ta’rifiga
bir necha yondashishni ko‘rsatish mumkin. (2.5.1-rasm).
Pedagogik texnologiya
(tushunchasiga ta’rifiga yondashis i)
Protsessual
Instumental
Shaxsiy
Tizimli
Diagnostika
Metodlar,
0 ‘qituvchi
0 ‘quv
va
uslubla,
pedagogik
muassasida
tahminlash
o‘qitish
va
mahorati
to iiq
ta’lim
asosida
tarbiya
komponenti:
jarayoni:
kutilaetgan
vositalari
o‘quv-
maqsadlar
natijalarga
yig‘indisi
tarbiyaviy
to'plami,
erishishni
jarayonni
mazmuni,
ta’minlaydi-
pedagogik
o ‘qitish
va
gan
harakatlar
tarbiyalash
operatsiya-
tizimi sifatida
vosita
va
lar,
amalga
metodlari
protsedura-
oshirish
(pedagogik
lar
ketma-
ko‘nikmalari
tizim)
ketligi
bo'yicha
pedagogik
jarayonni
qurish
tizimli usuli.
Do'stlaringiz bilan baham: