Axborot texnologiyalarini qo'llanilish sohalari

3-Bilet

1. 
   Axborot texnologiyalarini qo'llanilish sohalari.
   

Axborot texnologiyalari faqat fan va texnika xodisasi bo’lmasdan, iktisodiy rivojlanishning muhim omiliga aylanmokda. Axborot bilan kamrab olinmagan biror muhim xujalik sektorini (ishlab chiqarish, transport, kredit-moliya soxasi, savdo) misol keltirish qiyin. Ayni paytda komp`yuterlar va aloqa vositalari asosida axborotni tuplash, Saqlash va taqdim etishning zamonaviy usullari, yangi axborot texnologiyalari va xizmatlarni sotish (tarkatish) maqsadlarida ishlab chiqarish mustaqil tarmoq sifatida shakllandi va ajralib chiqdi. Shunday qilib, xalk xujaligini axborotlashtirish kelgusiga yorib o’tish demakdir.Axborot texnologiyalari yangi korxona yoki firmaning muvaffakiyat bilan faoliyat ko’rsatishida katta rol` uynashi mumkin.Masalan:— biznes reja tuzishda va kutilayotgan daromad va chiqimlarni xisoblashda;— kompaniya yoki firmaning emblemasini va tegishli xujjatlarini tartibga keltirishda;— kompaniya yoki firmaning Taqdimot marosimini utkazishda;— reklamalarning loyixasini tuzish va reklama materiallarini tayinlash, xisobotlar, shartnomalarni tayyorlashda;— mijozlar xakidagi ma`lumotlar ro’yxatini Saqlash va u bilan ishlashda;— boshqa firmalar, potensial ta`minotchi, ulgurji xaridorlar bilan bog’lanishda;— mijozlar va ta`minotchilar bilan muzokara olib borish va xokazolarda.
2.Windows operatsion tizimi va uning imkoniyatlari
Operatsion tizim - bu maxsus dastur bo’lib, bu dastur asosiy vazifasi - kompyuter ishini boshqarish, kompyuter va foydalanuvchi o’rtasida muloqotni o’rnatish, tashqi qurilmalar ishlash holatlarini sozlash va ular bilan muloqotni o’rnatish, har xil dasturlarni ishga tushirish va ular ishlash holatlarini ta‘minlash.Operatsion tizimlardan eng taniqlilari bu Microsoft firmasining MS-DOS va Windows dasturlari, Apple firmasining Macintosh dasturi, Unix va Linux dasturlari.Dunyoning 70% kompyuterlari Microsoft korporatsiyasi tomonidan yaratilgan operatsion tizimlar bilan jihozlangan. Bo’lardan 1981 yilda yaratilgan - MS-DOS dasturi, 1991 yilda yaratilgan - Windows 3,1 dasturi, 1995 yilda yaratilgan - Windows 95 dasturi, 1998 yilda yaratilgan – Windows 98 dasturi, 2000 yilda yaratilgan - Windows 2000 dasturi, 2001 yilda yaratilgan - Windows Millennium Edition va Windows XP dasturlari. Windows dasturning taniqli bo’lishining asosiy sababi bu - ish jarayoni soddaligi, ko’p vazifali rejim, bir xil ishlash interfeysi va boshqa qulayliklar. Boshqa operatsion tizimlarga o’xshab Windows dasturi ham kompyuter xotirasiga kompyuter yoqilish vaqtda avtomatik ravishda yuklanadi.Windows so’zi inglizcha “window”-oyna degan ma’noni anglatadi. Windows-oynalar, ya’ni Windows operatsion tizimida oynalar bilan ishlaydi.WINDOWS operatsion tizimi quyidagi imkoniyatlarga ega:ko’p vazifalilik ya’ni WINDOWS muhitiga o’tgandan keyin bir vaqtning o’zida bir necha dasturlarda ishlash imkoniyati paydo bo’ladi. Masalan hujjatlar tahrirlash, rasmlar chizish, hujjatlarni bosmaga berish, musiqa eshitish va hokozo.Ma’lumotlar buferidan (cho’ntagidan) foydalanish imkoniyati, ya’ni bemalol grafik muharriridagi yoki electron jadvaldagi ma’lumotlarni boshqa dasturlarga qo’yish yoki aksincha.Windows muhitida ishlaydigan barcha dasturlarning shriftlari, drayverlarining printerdan foydalanish va boshqarish tugmalarining bir xilligi foydalanuvchiga bitta dasturda ishlaganda ikkinchisiga ishlashga oson ko’nikish hosil qilish imkonini beradi.WINDOWS operatsion tizimida kompyuter tarmoqlaridan foydalanish juda qulay, masalan lokal kompyuter tarmog’ida ishlash uchun tarmoqli muhit (сетевое окружение) yorlig’ini ishlatish yetarli.Foydalanuvchi interfeysining yagonaligi, ya’ni WINDOWS muhitida oddiydan tortib murakkabgacha dasturlarning barchasida muloqat oynalarining, menyularining, vositalar panelining va boshqalarning yagona ko’rinishga ega ekanligi va hokozo imkoniyatlar aytish mumkin.Universal grafika-WINDOWS dasturlarining qurilmalarga va dastur ta’minotiga bog’liqsizligini ta’minlaydi.Ma’lumotlar almashuvi- Windows dasturlararo ma’lumotlar almashish imkoniyatiga ega.Windows muhitida electron pochta va faksdan foydalanish mumkin va hokozo.

3. 
   Excellda yaratilgan jadvalni taxrirlash va chop etish.
   

Microsoft Excel elektron jadvali turli xil jadvallar yaratish, ularda xisob-kitob ishlarini amalga oshirish, diagrammalar yaratish, ularning ko`rinishini boshqarish va boshqa ishlarni bajarish mumkin. Bu dasturni ishga tushirish uchun shu dastur piktogrammasida sichkoncha chap tugmasini ikki marta tez bosish ( tugmasi) , dastur faylini ishga tushirish yoki Пуск bosh menyusidagi Все программы bandidagi Microsoft Office bandidan Microsoft Excel 2007 buyrugini tanlash orqali ishga tushirish mumkin.Excelda yaratilgan xar bir xujjat kitob (elektron kitob) deb ataladi va har bir kitob bir yoki bir nechta saxifa(list)lardan iborat bo`lishi mumkin. Bu sahifalarning nomini o`zgartirish, o`rnini o`zgartirish yoki chop etish mumkin.Excel ishchi maydoni jadval kurinishida bo`lib, satrlari 1 dan boshlab raqamlanadi hamda cheksiz (oldingi Office paketi Excel dasturlaridan farqli ravishda) tartiblangan bo`lib, ustunlari A dan boshlab tartiblanadi hamda barcha lotin alifbosi harflari tugagach, ulardan ikkitadan foydalanib tartiblanadi (AB, AC, AD, …ZZ), ikkitalik imkoniyatlar tugagach esa, ustunlar uchtadan yarflar bilan belgilanadi (AAA, AAB, AAC, … ). Bu satr va ustunlarning kesishgan joyi katakcha (yacheyka) deb ataladi. Har bir katakcha o`zining o`rniga qarab ma`lum manzilga ega bo`ladi.Bundan tashqari Excel 2007 dasturi jadval ko`rinishidagi ma`lumotlarni tayyorlash hamda ularni yaqqolroq tasvirlash maqsadida kuchli diagrammalar bilan ishlash asbobi bilan ham ta`minlangandir hamda bu imkoniyat ham dastur imkoniyatlari va tashqi ko`rinishida o`z aksini topgan.
4.

4-Bilet

1. 
   MS Accessda jadvallarni bir biriga bog'lash.
   

Microsoft Office kеng tarqalgan ofis ishlarini avtomatlashtiruvchi dasturlar pakеtidir. Uning tarkibiga kiruvchi Access nomli dasturlar majmuasi xozirda MOBT sifatida kеng o`rganilmokda va qo`llanilmokda.MOning dastlabki oynasi soddaligi va tushunarliligi bilan ajralib turadi. Undagi oltita ilova, dastur ishlaydigan olti ob`еktni tasvirlaydi. Bular «Таблицы» (Jadvallar), «Запросы» (So`rovlar), «Формы» (Shakllar), «Отчёты» (Hisobotlar), «Макросы» (Makroslar), «Модули» (Modullar) (14.2-rasm). Access 2010 da MOBT jadvallarni bir-biri bilan bog„lash katta ahamiyatga ega hisoblanadi. Chunki, MOBT bir nechta jadvallar hosil qilish va ulardagi kerakli ma‟lumotlarni bir joyga jamlashda foydalaniladi. MS Access 2010 da jadvallarni bog„lash uchun Работа с базами данных menyusining Схема данных bo„limidan amalga oshiriladi. Jadvallarni bog„lash va ushbu jadvallarni so„rovlar yordamida bitta jadvalga birlashtirish uchun Создание menyusining Конструктор запросов bo„limidan amalga oshiriladi.

2. 
   Axborotlarni turlari va ularni qayta ishlash texnologiyalari.
   

«Axborot» so`zi kutilayotgan yoki bo`lib o`tgan voqеa, xodisalar to`g`risidagi ma'lumotlarni bildiradiKundalik turmushda har bir mutaxassis turli xil axborotlar bilan ish yuritadi. Axborot tushunchasi bir qancha fanlarda turlicha izohlangan.Kibеrnеtika, informatika fanida axborot voqеa - xodisa to`g`risidagi bilimlarni oshirish yoki noaniqlikni kamaytirish mеzoni sifatida qo`llaniladi.Kompyutеrlarni ishlatish faoliyatida esa axborotdan boshqarish funksiyalarini amalga oshiruvchi ob'еkt sifatida foydalaniladi. Axborot tushunchasi ma'lumot tushunchasi bilan uzviy bog`langan, lеkin har qanday ma'lumot axborot bo`lavеrmaydi.Hozirgi kunda barcha axborotlarni nisbiy holda quyidagi turlarga ajratish mumkin:tеxnik axborot; agrobiologik axborot; siyosiy axborot; xuquqiy axborot; iqtisodiy axborot va boshqalar.
Axborotni qayta ishlash uchun texnik vositalar majmuasi - axborotni yig'ish, to'plash, uzatish, qayta ishlash va taqdim etish uchun avtonom qurilmalar, shuningdek, orgtexnika, boshqaruv, ta'mirlash va texnik xizmat ko'rsatish va boshqalar.Axborotni qayta ishlashning texnik vositalari ikkita katta guruhga bo'linadi. Bu asosiy va yordamchi ishlov berish vositalaridir.Yordamchi asboblar - bu asosiy vositalarning ishlashini ta'minlaydigan asbob-uskunalar, shuningdek, boshqaruv ishini engillashtiradigan va qulayroq qiladigan uskunalar. Asosiy vositalar axborotni avtomatlashtirilgan qayta ishlash vositalaridir. Ma'lumki, ma'lum jarayonlarni boshqarish uchun texnologik jarayonlarning shartlari va parametrlarini, ishlab chiqarish, etkazib berish, sotish, moliyaviy faoliyatning miqdoriy, tannarx va mehnat ko'rsatkichlarini tavsiflovchi ma'lum boshqaruv ma'lumotlari talab qilinadi.

3. 
   Excellda tayyor yaratilgan baza ma'lumotlarini filtrlash va tartiblash.
   

4. 
   Axborotlarni kodlash.
   

Axborotlarni kodlash ma’lumotlarni uzatish va saqlash qulay bo’lgan ko’rinishda ifodalashdir. Tor ma’noda aytganda “kodlash” atamasi, ma’lum bir ma’lumotning bir ko’rinishidan saqlash, uzatish, qayta ishlash oson bo’lgan boshqa ko’rinishga o’tkazishdir. Odatda kodlashda har bir shakl alohida belgi bilan taqdim etiladi.
Axborotlarni kodlash usullari.
Har bir axborot bir necha xil usulda kodlanishi mumkin. Kompyuterlarning vujudga kelishi bilan alohida inson va butun nsoniyat ishlatadigan barcha ko’rinishdagi axborotlarni kodlash zaruriyati paydo bo’ldi.Axborot hech qachon sof holatda bo’lmagan, u har doim qandaydir kodlangan ko’rinishda bo’lgan. Ikkili kodlash-axborotni ifodalashning keng tarqalgan usullaridan biridir. Hisoblash mashinalarida, robotlarda, raqamli dastur boshqaruvidagi stanoklarda umumiy qonundagidek, hamma informatsiya , apparat bajaradigan barcha ishlar, ikkilik alfavit so’zlari ko’rinishida kodlanadi.