Axborot texnologiyalari va internet

6. Klaviatura va sichqoncha 
Klaviatura va sichqoncha ma’lum ma’noda bir-birining o‘rnini bosadigan, 
ma’lumotlarni kiritadigan va kompyuter bilan muloqot qilish vazifasini o‘taydigan 
qurilmalardir. Ularsiz kompyuterda ishlab bo‘lmaydi. Ular yordamida siz operatsion 

---

- 8 - 
sistemaga va uning boshqaruvi ostida ishlaydigan programmalarga buyruqlar, 
shuningdek, bu qurilmalar yordamida programmalarga kerak bo‘lgan ma’lumotlar 
kiritiladi. 
Sichqoncha
 
- odatda ikki yoki uch klavishli bo‘ladi: chap, o‘ng va o‘rta. 
Chap va o‘ng klavishalar programma asosida almashtirilishi mumkin. Odatda chap 
klavishi yordamida asosiy amallar (ajratish, surish, bajarish va 
hokazolar) bajariladi. O‘ng klavishi kontekst menyu deb ataluvchi 
amallarni bajarish uchun xizmat qiladi. Kontekst menyuning vazifasi 
joriy holatda u yoki bu amalni tezroq bajarish bilan bog‘liq. O‘rta 
klavishi, xususan, varaqlash (xuddi klaviaturadagi Page Down, Page 
Up tugmachalariga o‘xshab) maqsadlari uchun qulay. Sichqonchaning ham turli 
xillari mavjud. Hozirgi kunda masofadan turib boshqariladigan sichqonchalar ham 
mavjud. Sichqoncha yordamida ob’yektni surish yoki ko‘chirish tartibi quyidagicha: 
ekranda ko‘rsatilgan ob’yektni topib, chap klavishi bosiladi va klavishini qo‘yib 
yubormasdan, ob’yektni yangi joyga suriladi va sichqoncha klavishasi qo‘yib 
yuboriladi. Windows muhitida ishlayotganda ekrandagi ob’yektlarni ham chap, ham 
o‘ng tomonda joylashgan klavishalar bilan ko‘chirish mumkin. 
Chap klavishi bosilganda, mo‘ljallash bo‘ladi, o‘ng klavishi bosilganda esa 
aniq vazifa berish kerak bo‘ladi. 
Sichqoncha yordamida quyidagi asosiy harakatni bajarish mumkin: