Axborot tеxnologiyalari

Linux buyruqlar qobig`i 
 
10.4.-rasm. Linux buyruqlar qobig`I shabloni 
 
Linux  buyruqlari  qobig`i  yoki  buyruqlar  interpretatori  yoki  shell  yoki 
konsoldir,  bularning  barchasi  qora  oynali  oddiy  dastur  bo`lib  foydalanuvchilar 
kiritgan  buyruqlarni  bajaradi.  Windows  va  Linux  OS  lar  dastlabki  versiyalarida 
faqat konsollar bilan ishlagan. Lekin vaqt o`tib, foydalanuvchilarga qulay bo`lishi 
uchun, grafik rejimga o`tilgan ya`ni, foydalanuvchi qilayotgan barcha ishini grafik 
ko`rinishida ko`rib, uni “sichqoncha” yoki klaviatura yordamida juda osonlik bilan 
boshqarishi  mumkin  bo`lgan.  Lekin  shunday  ishlar  ham  mavjudki,  ularni  grafik 
ko`rinishida  bajarib  bo`lmaydi  yoki  tajribasiz  foydalanuvchilar  OSni  ishdan 
chiqarib qo`ymasliklari uchun ularni grafik ko`rinishiga o`tkazmagan. Linux OS ni 
o`rganmoqchi  bo`lganlar  har  doim  konsol  rejimidan  foydalanadilar,  bunga  sabab 
foydalanuvchi  qilayotgan  barcha  ishini  ko`rib  turishi  va  OT  ning  qanday 
ishlayotgan haqida tasavvurga ega bo`lish kerak.  
Foydalanuvchilar  tomonidan  konsolga  yozilgan  har  bir  buyruq  huddi 
shunday  nomdagi  C dasturlash tilida  yozilgan  dasturni ishga tushuradi.  Linux  OS 
uchun  ko`plab  buyruqlar  qobig‟i  mavjud,  lekin  bularning  eng  mashhuri  va  keng 

---

 
114 
qo`llanilib kelayotgani, bu BASH dir. BASH so`zining kengaytmasi Bourne Again 
Shell bo`lib, uni Steve Bourne yaratgan. Bu qulay shell Linux bilan ishga tushadi 
va buyruqlar ket-ketma ketligidan iborat skriplarni ishga tushiradi (10.5.-rasm) 
BASHda 
buyruqlarga 
qo`shimcha 
xizmat 
ko`rsatadigan 
belgilar 
quyidagilardan iborat:  
` ~ ! @ # $ % ^ & * ( ) _ [ ] { } ; : „ “ / \ < >  
 
BASH ni ishga tushirganda ekranda quyidagi yozuv chiqib turadi: 
[user@localhost user]$ — bundan ko`rsa bo`ladiki oddiy foydanaluvchi ishlashi 
mumkin. 
yoki 
[root@localhost root]# — bunda administrator ishlashi mumkin.