|
II. Amaliy hisoblash qismi
Ideal bug‘ mashinasining ish sikli 1-rasmda tasvirlangan:
1.
V0 o‘zgarmas hajmda qozondan silindirga bug‘ kira boshlagach bosim P0 dan P1 gacha
ko‘tariladi (AB tarmoq);
2.
Bug‘ning bundan keyingi kirishi davomida porshen P1 o‘zgarmas bosimdan chapdan
o‘ng‘ga surila boradi (BC tarmoq);
3.
Porshenning o‘ngga surilishi davom etganda bug‘ning qozondan silindirga kirishi
to‘xtaydi va bug‘ adibiatik ravishda kengayadi (CD-tarmoq);
4.
Porshen o‘zining o‘ngdagi eng chekka vaziyatiga etganda, bug‘ silindrdan sovutgichga
chiqadi - bug‘ning bosimi (o‘zgarmas hajm V2 da) tezda P0 qiymatgacha pasayadi (DE-tarmoq);
5.
Porshen qaytayotib, qolgan bug‘ni (o‘zgarmas P0 bosimda) siqib chiqaradi va hajmni V2
dan V0 gacha kichraytiradi (EA-tarmoq).
Ideal bug‘ mashina siklining har bir qismida bajarilgan ish topilsin. Boshlang‘ich qiymatlar
jadvaldan qaralsin. Masalani yechish algoritmini tuzing (blok-sxema ko‘rinishda) va Turbo
Paskal dasturlash muhitida yeching.
Bu yerda F funksiya quyidagicha aniqlanadi:
, (C=const) (*)
№
P0 (Pa)
P1 (Pa)
V0 (m.kub) V1 (m.kub) V2 (m.kub)
1
2
3
0,2
0,3
0,8
2
1
2
0,1
0,2
0,5
3
3
4
0,3
0,4
0,7
4
2
3
0,4
0,5
0,9
5
4
5
0,5
0,6
0,9
6
3
4
0,4
0,5
0,8
7
2
3
0,3
0,4
0,9
8
1
2
0,6
0,7
1,1
9
4
5
0,7
0,8
1,7
10
2
3
0,4
0,5
1,1
11
1
3
0,3
0,4
1,4
12
3
5
0,7
0,8
1,9
13
2
4
0,6
0,7
0,9
14
4
6
0,3
0,4
0,8
15
2
5
0,6
0,7
1,3
16
3
5
0,4
0,5
1,3
17
4
6
0,6
0,7
1,4
18
1
3
0,7
0,8
1,6
19
2
4
0,5
0,6
1,6
20
3
5
0,4
0,5
1,6
21
4
6
0,6
0,7
1,9
22
1
3
0,7
0,8
0,9
23
2
5
0,3
0,4
0,6
24
3
6
0,6
0,7
1,3
25
4
7
0,7
0,8
1,8
26
1
3
0,4
0,5
0,8
27
4
5
0,6
0,7
0,9
28
2
5
0,3
0,4
0,9
29
2
6
0,7
0,8
1,5
30
3
6
0,4
0,5
1,5
Uslubiy ko‟rsatma
1-rasmdan ko‘rinadiki DE va AB tarmoqlarda bajarilgan ish nolga teng, yani
ekanligini hisobga oladigan bo‘lsak, u holda bu tarmoqlarda hajm o‘zgarmas va
tenglikdan quyidagilarni yozish mumkin.
va
.
Qolgan tarmoqlardagi ideal bug‘ mashina siklining bajarilgan ishi quyidagi
formulalardan topiladi.
(1.1)
(1.2)
(1.3)
Haqiqatan ham BC tarmoqdagi bajarilgan ish o‘lchamlari P1 bosim va V1,V0 hajmlar farqiga
son jihatdan teng bo‘lgan yo‘g‘ri to‘rtburchakning yuzasiga teng. Ayni shu fikrni EA tarmoq
uchun ham o‘rinli ekanligini ko‘rishimiz mumkin. CD tarmoqdagi bajarilgan ish esa egri chiziqli
trapetsiyaning yuzasini ifodalaydi.
BC va EA tarmoqlardagi bajarilgan ishni hisoblash formulasi chiziqli bo‘lib uni osongina
qiymatini topish mumkin. CD tarmoqdagi bajarilgan ish miqdorini hisoblashni bevosita analitik
usul yordamida amalga oshirib bo‘lmaydi.
(C=const)
TOPSHIRIQNING BAJARILISHI
Dastur tuzish uchun algoritmni blok-sxema ko‘rinishida tasvirlaymiz:
DASTUR MATNI
program kurs_masala; uses crt;
label 1,2,3,4,5;
var n1:integer; A,V0,V1,V2,i1,P0,P1:real;
function f(x:real):real;
begin
f:=exp(-sqr(x)); end;
procedure trap1(V11,V21:real; N:integer; var int:real);
var i:integer; h,s:real;
begin h:=(V11-V21)/n; S:=(f(V11)+F(V21))/2;
for i:=1 to n-1 do S:=S+f(V11+i*h);
int:=S*h;
A:=(P1*V1/S)*(1-exp((S-1)*ln(V1/V2)));
end;
begin clrscr;
write('V0='); readln(V0); write('V1='); readln(V1);
write('V2='); readln(V2); write('P0='); readln(P0);
write('P1='); readln(P1); write('n='); readln(n1);
begin
if P0=P1 then goto 1 else begin if V1=V2 then goto 2 else goto 3; end;
1: if V0=V1 then A:=0 else A:=P1*(V1-V0); goto 4;
2: A:=0; goto 4;
3: if V0<>V1 then A:=-P0*(V2-V0) else goto 5; end;
5: trap1(V1,V2,n1,i1);
4: write('bajarilgan ish hajmi A=',A:4:4);
end.
DASTUR PACKAL MUHITIGA KIRITILADI
DASTUR NATIJASI
III. Xulosa.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, Excel dasturi yordamida barcha turdagi masalalarning
iqtisodiy ko‘rsatgichini aniqlab olishimiz mumkin shu bilan bir qatorda korxonalarda maxsulot
ishlab chiqarish va sotish uchun xilma xil xarajatlarni amalga oshiradilar. Ana shu
xarajatlarning pul formada ifodalangan yig‘indisi maxsulot tannarxini tashkil etadi. Tannarx
korxonalar va tarmoqlar ish faoliyatining asosiy sifat ko‘rsatgichlaridan biri bo‘lib
hisoblanadi. Unda korxonadagi mexnatni tashkil etish, ishlab chiqarish vositalaridan
foydalanish va boshqalar maxsulot tannarxida o‘z aksini topadi.
Xozirgi kunda tannarx bo‘yicha quyidagi ko‘rsatgichlar sistemasi mavjud:
1. Korxona tovar maxsulotining umumiy tannarxi .
2. Bir dona tovar maxsulotining o‘rtacha tannarxi .
3. Bir so‘mlik tovar maxsulotiga qilingan xarajat ko‘rsatgichi.
Statistika avvalo tannarxning darajasini ,uning strukturasini va dinamikasini taxlil qiladi va
tannarxni arzonlashtirish rezervlarini qidirib topadi.
Mahsulot tannarxining tahlili. Rentabellik va uning ko’rsatkichlar tizimi.
Mahsulot tannarxi deb shu mahsulotni ishalb chiqarish uchun ketgan barcha harajatlarning
qiymat ifodasiga aytiladi. Mahsulot tannarxining tarkibiga mahsulot ish va xizmatlar tannarxiga
kiritiladigan harajatlar, mahsulot ish bajarish, xizmat ko‘rsatish ishlab chiqarish va sotish
harajatlari tarkibi va moliyaviy natijalarning shakllanish tartibi to‘g‘risidagi nizomga muvofiq
quyidagi harajat elementlari kiritiladi.
Bevosita va bilvosita xarakterdagi moddiy harajatlar.
Bevosita va bilvosita xarakterdagi ish xaqi harajatlari va ajratmalar.
Bevosita va bilvosita xarakterdagi asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar amortizatsiya
harajatlari.
Bevosita va bilvosita xarakterdagi boshqa harajatlar.
Mahsulot tannarxini tahlil etishdan asosiy maqsad uni kamaytirish yuzasidan korxonada
mavjud bo‘lgan ichki imkoniyatlarni aniqlash va foydani ustirish yuzasidan harajatlarni to‘g‘ri
va o‘rinli boshqarishning shartlarini belgilashdan iboratdir.
Bunda bevosita ishlab chiqarish harajatlari va ularning o‘zgarish sabablariga ahamiyat
beriladi.
IV.Foydalangan adabiyotlar ro‟yxati.
1. Karimov I.A. Yuksak ma‘naviyat-yengilmas kuch.T: Ma‘naviyat, 2008 y.
2. Ochilov M., Jo‘rayev F. ―Kurs ishlarini bajarish bo‘yicha uslubiy ko‘rsatma‖ .2015y
3. G‘ulomov S.S va boshqalar. Axborot tizimlari va texnologiyalari. T: Sharq, 2000y
4. Aripov M.M. va boshqalar. Informatika. Informasion texnologiyalari. Toshkent:
TDYuI,2005
5. Н.Николь, Р.Альбрехт. «EXCEL 5.0 электронные таблицы». Москва, 1996 г.
6. Эдвин Д Ж. Долан. Макроэкономика. Санкт-Петербург.1994г.
7. Abduqodirov A.A. Turbo Paskal tilida programmalash. O‘quv qullanma. Toshkent, 1999y
8. У.Ш.Гадойбоев, Б.Р.Каримов , К.М. Йулдошев «Компьютер саводхонлиги асослари».
Тошкент 1999 й.
9. S.I.Raxmоnqulоva. IBM PC shaxsiy kоmpyuterida ishlash. - Tоshkent, «Sharq» HMK-
S/RINT, 1998.
10. Yu.Sharfin. «Основый компьютерний техналогия» - Bishkek, «Turkistоn».
11. Липпе П. Экономическая статистика .Германия 1995.
12. Иванов Ю.Н. Экономическая статистика . Москва 1997
Elektron resurslar.
4. http://www.dials.ru
5. http://www.cotfrum.ru
6. http://www.ziyonet.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |
