Axborot texnologiyalari



Download 0,89 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/4
Sana16.01.2020
Hajmi0,89 Mb.
#34509
1   2   3   4
Bog'liq
excel dasturi yordamida iqtisodiy korsatgichlar hisobotini tuzish.


Be

lgilar 

Operatorlar 

Bajarilish 

tartibi 

Darajaga ko‘tarish 



Ko‘paytirish 



Bo‘lish 



Ko‘shish 



Ayirish 



Konkatenasiya 



Tenglik 



Dan katta 





Dan kichik 

 


 

—  Diapazon  va  yachеykalarga  yuborish  —  kеrakli  ma'lumotlarni  saqlovchi  diapazon  va 

yachеykalar nomi yoki manzili ko‘rsatiladi. Masalan: D10 yoki A1:Е8. 

— Sonlar. 

— Ishchi jadval funksiyalari. Masalan, SUM. 

Agar  formula  yachеykaga  kiritilsa,  unda  yachеykada  kiritilgan  formula  asosidagi  xisob-

kitob  natijasi  qurinadi.  Lеkin  formulaning  uzi  tеgishli  yachеyka  faollashtirilsa  formulalar 

qatorida paydo buladi. 

Formulalar xar doim «q» bеlgisi bilan boshlanadi. Ushbu bеlgi yordamida ЕXCEL matn va 

formulalarni farqlaydi.  



Yachеykaga formulalarni kiritishning ikkita usuli mavjud: 

1.  Formulani    klaviatura  orqali  kiritish:  «q»  bеlgisini  quyib,  kеyin  formulalar  kiritiladi. 

Kiritish  paytida  bеlgilar  formulalar  qatorida  xamda  faollashgan  yachеykada  paydo  buladi. 

Formulalarni kiritishda odatdagi taxrirlash tugmalaridan foydalanish mumkin. 

2.  Yachеykalar  manzilini  ko‘rsatish  yuli  bilan  formulalar  kiritish:  Bu  usulda  xam 

formulalar    klaviaturadan  kiritish  orqali,  lеkin  kamroq  foydalangan  xolda  amalga  oshiriladi.   

Ushbu  usulda  yachеykalar  manzilini  kiritish  urniga  ular  ko‘rsatiladi,  xolos.  Masalan,  A3 

yachеykaga qA1QA2 formulasini kiritish uchun quyidagilarni bajarish kеrak. 

· jadval kursori A3 yachеykaga  utkaziladi

· «q» bеlgisi kiritiladi. Formulalar qatori yonida «kiritish» (vvod) yozuvi paydo buladi;  

·  sichqoncha  kursatkichi  A1  yachеykaga  olib  boriladi  va  chap  tugmachasi  bosiladi. 

Natijada yachеyka  ajratib ko‘rsatiladi, ya'ni uning atrofida xarakatlanuvchi ramka (rom) paydo 

buladi. A3 yachеykasi  formulalar qatorida — A1 yachеyka manzili kurinadi. Uolat qatorida esa 

«Ukajitе» (Kursating) yozuvi paydo buladi: 

· «Q» bеlgisi kiritiladi.Natijada xarakatlanuvchi rom yuqolib, yana «Vvod» (Kiritish) suzi 

chiqadi; 

· sichqoncha kursatkichi A2 yachеykaga utkaziladi  va tugmachasi bosiladi. Formulaga A2 

yachеyka qushiladi; 

· ENTER tugmasini bosish bilan formulani kiritish yakunlanadi. 

Yachеyka  manzilini  ko‘rsatish  usuli  klaviatura  yordamida      kiritish  usulidan  oson  va  tеz 

bajariladi. 

Formulalarni  boshqa  ishchi  jadvallar  yachеykalariga  xam  yuborish  mumkin,  boshqacha 

aytganda,  formulalar  bir  nеcha  joyda  takrorlanishi  mumkin.  Uattoki,  boshqa  ishchi  kitobdagi 

ishchi jadvallarda xam.  Buning uchun EXCELda maxsus yozuv ishlatiladi. 



 

5. Excel dasturi yordamida iqtisodiy ko‘rsatgichlar 



Maxsulot tannarxi statistikasi. 

Maxsulot tannarxi to’g’risida tushuncha va uning statistikasining asosiy vazifalari. 

 

Korxonalarda  maxsulot ishlab chiqarish  va sotish uchun xilma xil xarajatlarni  amalga  



oshiradilar.  Ana  shu  xarajatlarning  pul  formada  ifodalangan    yig‘indisi    maxsulot    tannarxini  

tashkil  etadi.  Tannarx    korxonalar    va  tarmoqlar    ish    faoliyatining  asosiy  sifat 

ko‘rsatgichlaridan  biri  bo‘lib  xisoblanadi.  Unda  korxonadagi  mexnatni    tashkil  etish,  ishlab 

chiqarish vositalaridan foydalanish va boshqalar maxsulot tannarxida o‘z aksini topadi. 

 

Xozirgi  kunda  tannarx  bo‘yicha  quyidagi  ko‘rsatgichlar sistemasi mavjud: 



1.Korxona tovar maxsulotining umumiy tannarxi . 

2.Bir dona tovar maxsulotining o‘rtacha tannarxi . 

3.Bir so‘mlik tovar maxsulotiga qilingan xarajat ko‘rsatgichi. 

Statistika avvalo tannarxning darajasini ,uning strukturasini va dinamikasini   taxlil   kiladi  va   

tannarxni   arzonlashtirish rezervlarini qidirib topadi. 

 

Korxonalar      maxsulot      ishlab      chiqarish      uchun      xar      xil  xarajatlarni    amalga 



oshiradilar.  Xar    xal    materiallar    sotib  oladilar,    xar    xal    mexanizmlardan    foydalanadilar  ,  

shu  bilan birga  jonli  mexnat  xam  ishlab   chiqarish  jarag‘nida   ishtirok etadilar. Bularni 

statistik  jixatdan  o‘rganishda  ular    turli  tuman  va  xilma  xil    bo‘lganligi    uchun    ularni  

gruppalash  zaruriyati tug‘iladi. 



Tannarxni  iqtisodiy  turlarga  ajratish.(Iqtisodiy  elementlar  va  kalьkulyatsiya  moddalari 

bo’yicha). 

 Birinchi  navbatda  xarajatlar  iqtisodiy  elementlari  bo‘yicha  guruxlanadilar,  bunda  ular  bir  xil 

sostavli  elementlarga  ajratiladilar  va  bunday  guruxlash  ishlab  chiqarishda  nimalar  sarflandi 

degan so‘roqa javob beradi.Ularning tarkibiga: 

1.Xom ashg‘ va asosiy materiallar. 

2.Yarim fabrikatlar va maxsulotni to‘ldiruvchi buyumlar. 

3.G‘rdamchi va boshka materiallar. 

4.G‘qilg‘i. 

5.Elektr energiya. 

6.Asosiy va qo‘shimcha ish xaqi. 

7.Sotsial stroxovaniyaga ajratmalar. 

8.Asosiy fondlar ammartizatsiyasi. 

9.Boshka pul xarajatlari. 

Bunda  (1-5)elementlarning  yig‘indisi  mexnat  predmetlariga  bo‘lgan  xarajatlarni  ,  (6,7) 

elementlar  esa  jonli  mexnatni  ximoya  qilish  xarajatlarini  ,  8-element  ishlab  chiqarish 


 

vositalariga  bulgan  xarajatlarni  va  9-ishlab  chiqarishning  normal  o‘tishi  uchun  qilingan 

xarajatlarni  ifodalaydi  (g‘llanma  transport,  kamanderovka,  pochta  xarajatlari  va  boshkalar) 

ishlab  chiqarish  xarajatlarini  bunday  guruxlash  korxonada  yaratilgan  sof  maxsulot  xajmini 

aniqlash  ,  tannarx  strukturasini  o‘rganish  va  boshqa  ko‘rsatgichlarni  xisoblashda  keng 

foydalaniladi. 

 

Tannarx  strukturasi  -  bu  ayrim  olingan  elementlarning  umumiy  tannarxidagi 



(xarajatlardagi)  salmog‘ini  ifodalaydi.  Bu  salmaqda  (1-5)  elementlarning  yigindisi  kuprok 

salmoqa  ega  bo‘lsa,  bunday  korxonani  material  ko‘p  sarflaydigan  tarmoqlar  (tekstil  sanoati, 

ozik-ovkat  sanoati  va  xokazo)  ,  (6,7)elementlar  kattaroq  salmoqa  ega  bo‘lsa  ,  mexnat  ko‘p 

sarflanadigan  tarmokka  (kumir  kazib  chiqarish  )  va  8  element  yuqoriroq  salmoqa  ega  bulsa 

fond  ko‘prok  sarflanadigan  tarmoklarga  ajratiladi  (elektr  energiya  ishlab  chiqaruvchi 

korxonalar).  

 

Yuqoridagi iqtisodiy elementlar bo‘yicha guruxlash ishlab chiqarishda nimalar sarflandi 



degan so‘roqa javob bersalar xam,lekin konkret qaysi maxsulotni ishlab chiqarishda, qaerda va 

qancha 


degan  so‘roqlarga  javob  beraolmaydi.SHuning  uchun  ishlab  chiqarish  xarajatlarini 

kalekulyatsiya  moddalari  bo‘yicha  guruxlash  zaruriyati  tug‘iladi  va  bu  bir  birlik  maxsulot 

tannarxini aniqlash imkonini beradi: 

1.Xom ashg‘ va materiallar; 

2. 

Yarim fabrikatlar, sotib olingan buyumlar va kooperativ korxona 



larning xizmatlari; 

3.CHiqindilar (ayirib tashlanadi) . 

4.Texnalogik maqsadlarga ishlatilgan g‘qilg‘i. 

5.Texnalogik maqsadlarga ishlatilgan elektr energiya. 

6.Ishchilarning asosiy ish xaqi. 

7.Ishchilarning qo‘shimcha ish xaqi. 

8.Sotsial stroxovaniyaga ajratmalar. 

9.Ishlab chiqarishni tayg‘rlash va o‘zlashtirish xarajatlari. 

10.Uskunalarni asrash va eksplatatsiya qilish xarajatlari. 

11.Umum tsex xarajatlari. 

12.Umumzavod xarajatlari. 

13. 


Brakdan yo‘qotuvlar. 

14. 


Boshqa ishlab chiqarish xarajatlari. 

Bular barchasi fabrika, zavod tannarxini ifodalaydi. 

15.Ishlab chikarishdan tashqari xarajatlar.To‘liq tannarx bo‘ladi. 


 

Mahsulot tannarxining tahlili. Rentabellik va uning ko’rsatkichlar tizimi. 

Mahsulot tannarxi deb shu mahsulotni ishalb chiqarish uchun ketgan barcha harajatlarning 

qiymat  ifodasiga  aytiladi.  Mahsulot  tannarxining  tarkiga  mahsulot  ish  va  xizmatlar  tannarxiga 

kiritiladigan  harajatlar,  mahsulot  ish  bajarish,  xizmat  ko‘rsatish  ishlab  chiqarish  va  sotish 

harajatlari  tarkibi  va  moliyaviy  natijalarning  shakllanish  tartibi  to‘g‘risidagi  nizomga  muvofiq 

quyidagi harajat elementlari kiritiladi.  

Bevosita va ьilvosita xarakterdagi moddiy harajatlar. 

Bevosita va bilvosita xarakterdagi ish xaqi harajatlari va ajratmalar. 

Bevosita  va  bilvosita  xarakterdagi  asosiy  vositalar  va  nomoddiy  aktivlar  amortizatsiya 

harajatlari. 

Bevosita va bilvosita xarakterdagi boshqa harajatlar. 

Mahsulot  tannarxini  tahlil  etishdan  asosiy  maqsad  uni  kamaytirish  yuzasidan  korxonada 

mavjud bo‘lgan ichki imkoniyatlarni  aniqlash va  foydani ustirish  yuzasidan  harajatlarni to‘g‘ri 

va o‘rinli boshqarishning shartlarini belgilashdan iboratdir. 

Bunda  bevosita  ishlab  chiqarish  harajatlari  va  ularning  o‘zgarish  sabablaroiga  aqamiyat 

beriladi. 

Mahsulotning  ishlab  chiqarish  tannarxiga  kiritilgan  barcha  o‘zgaruvchan  va  o‘zgarmas 

harajatlarning o‘zgarish sabalarini nomativlar va baho o‘zgarishlari asosida o‘rganish mumkin. 

Mahsulot  tannarxini  tahlil  etishda  muhim  iqtisodiy  samaradorlik  ko‘rsatkichlariga  baho 

beriladi. Bo‘lar quyidagilar bo‘lishi mumkin. Ya‘ni 

1 sumlik mahsulotga to‘g‘ri keladigan: 

-material harajatlar; 

-ish xaqi va ajratmalari; 

-asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar amortizatsiyasi; 

-boshqa harajatlar; 

-mahsulotning jami harajat sig‘imi;  

-o‘zgaruvchan harajatlar; 

-o‘zgarmas, doimiy harajatlar; 

Bir  sumlik  mahsulotga  to‘g‘ri  keladigan  harajat  ko‘rsatkichlari  quyidagi  bog‘lanishlar 

bo‘yicha aniqlanadi. 



 

Ishlab chiqarilgan mahsulot harajat sig‟imi ko‟rsatkichlari. 

Ko‘rsatkichlar 

Aniqlanishi 

 

Material harajatlar 



Material harajatlar 

=-------------------------------------------- 

Mahsulot hajmi 

 

Ish xaqi va ajratmalar 



Ish xaqi va ajratmalar 

=-------------------------------------------- 

Mahsulot hajmi 

Amortizatsiya harajatlari 

Amortizatsiya harajatlari 

=-------------------------------------------- 

Mahsulot hajmi 

 

Boshqa harajatlar 



Boshqa harajatlar 

=-------------------------------------------- 

Mahsulot hajmi 

 

Jami ishlab chio‘arish harajatlari 



Jami ishlab chiqarish harajatlari 

=-------------------------------------------- 

Mahsulot qajmi 

 

O‘zgaruvchan harajatlar 



o‘zgaruvchan harajatlar 

=-------------------------------------------- 

Mahsulot qajmi 

 

Doimiy harajatlar 



Doimiy harajatlar 

=-------------------------------------------- 

Mahsulot qajmi 

 

Tahlil etishda  ularning  rejaga va o‘tgan  yillaraga  nisbatan  shuning  boshqa  korxonalarga 



nisbatan qiyosiy o‘zgarishlari o‘rganiladi. 

Foyda  (daromad)  iqtisodiy  harakatning  zaruriy  sharti  maqsadi  sifatida  qaraladi.  Jaxon 

amaliyotida  foyda  deyilganda  ko‘pincha  biznes  samaradorligining  tadbir  vositasi  sifatida 

qaraladi.  Foyda  bu  daromadlar  va  harajatlar  farqlanishidagi  yuqori  o‘zgaruvchanlikdir.  Ular 

orasidagi quyi o‘zgaruvchanlik esa zararni ifodalaydi. 

 

Daromadlar va harajatlar moliyaviy natijlarni xarakterlovchi foydani o‘lchashga daxldor 



bo‘lgan elementlar hisoblanadi. Daromadlar va harajatlarni, yani foydani aniqlash va o‘lchash - 

korxona  o‘z  moliyaviy    hisobotini  tayyorlashda  foydalaniladigan  kapital  kontseptsiyasi  hamda 

kapitalning saqlanishiga bog‘liq bo‘ladi.  


 

 

Daromadlar va harajatalar elementlari quyidagicha aniqlanadi. 

Daromadlar  -  bu  hisobot  davrida  iqtisodiy  foydaning    aktivlarning  oqimi  yoki  ko‘payishi 

shaklida  o‘sishi  yoki  passivlarning  qatnashchilarning  kapitaldagi  omonatlaridan  farq  etuvchi 

o‘sishiga olib keluvchi kamayishidir. 

 

Harajatlar – hisobot davrida iqtisodiy foydaning aktivlarning chiqib ketishi  yoki ulardan 



foydalanish  shaklida  kamayishi,  shuningdek,  qatnashchilar  o‘rtasida  kapitalning  kamayishiga 

olib keluvchi majburiyatlarning yuzaga kelishidir. 

 

Daromad va harajatlarni aniqlash ularning asosiy hususiyatlarini belgilaydi, ammo ularni 



moliyaviy  natijalar  hisobotida  aks  ettirishda  talab  qilinadigan  mezonlarni  aniqlashni  maqsad 

qilib quymaydi. 

 

Moliyaviy  natijalar  tahlilida  daromad  va  harajatlarning  o‘zaro  farqllanishidagi  holatga 



baho  beriladi.  Moliyaviy  natijalar  foyda  va  zararlarning  shakllanish  qatorlari  bo‘yicha 

o‘zgarishlari o‘rganiladi. Foyda va zararlarning omilli tahlili olib boriladi. Korxonada moliyaviy 

natijaviylikni  yaxshilash  yuzasidan  ichki  imkoniyatlarning  mavjudligi  va  ularni  yo‘lga 

qo‘yishning  chora  va  tadbirlari  belgilanadi.  Korxonaning  foydalilik  darajasini  harakterlovchi 

rentabellik ko‘rsatkichi va uning omilli tahlili o‘tkaziladi. 

Moliyaviy atijalarning shakllanish qatorlariga quyidagilar kiritiladi

1.  Asosiy faoliyatdan moliyaviy natija 

2.  Moliyaviy faoliyatdan natija 

3.  Favqulodda kutilmagan holatlardan natija 

Moliyaviy  natijalarning  bu  tarkib  turkumlanishini  halqaro  hisob  andozalariga  nisbatan 

berilgan  deyish  mumkin.  Bunda  asosiy  faoliyat  moliyaviy  natijalar  qatoriga  korxonaning 

mahsulot  sotishdan  oladigan  natijasi,  asosiy  vositalarni  sotishdan  oldigan  natijasi  va  bosho‘a 

aktivlarni  sotishdan  oladigan  moliyaviy  natijasi  aks  etadi.  Davr  harjatlari  ulardan  chegiriluvchi 

qator sifatida olinadi.  

Moliyaviy  faoliyatdan  olingan  daromad  va  harjatlar  qatoriga  korxonaning  moliya 

bozoridagi  faolligidan  oladigan  daromadlari  va  mulkiy  munosatlardagi  ishtirokidan  olinadigan 

daromadlar,  erkin  almashtiriladigan  valyuta  resurslarini  boshqarishdan  oladigan  daromadlari, 

korxonaning moliyaviy faoliyatidan kelib chiqadigan turli harajatlar kiritiladi. Ularning korxona 

hisob foydasidagi salmog‘i so‘ngi yillarda tabora oshib bormoqda. 

Favqulodda kutilmagan holatlardan daromadlar va harjatlar qatoriga korxonaning asosiy 

va  moliyaviy  faoliyatidan  tashqari,  tasodifiy  holatlar  bo‘yicha  oladigan  daromad  va  harajtalari 

kiritiladi.  Ularning  tarkibiga  kiritiladigan  aniq  ko‘rsatkichlar  yangi  Nizomda  ifoda  etilmagan. 

Faqat ularning farqlanishiga ta‘rif berilgan halos. Bu tarif esa yuqorida bayon etilgan edi. Ya‘ni 

korxona  uchun  yaqin  uch  yillik  oraliqda  odatiy  hol  yoki  faoliyat  turi  hisoblanmagan  holatlar 


 

oladigan  daromadlari  yoki  yo‘qotishlar  ushbu  qatorga  kiritiladi.  Shuningdek  tasoddiy  holatlar 

ham. 

 

Moliyaviy natijalarning shakllanish bo‘yicha tahlilni quyidagi jadval malumotlari asosida 



berish mumkin. 

Moliyaviy natijalarning shakllanishi bo‘yicha tahlili 

№  Moliyaviy natija 

o‘tgan yil 

hisobot yili 

Farqi 


Asosiy faoliyatdan foyda 

+12546 

+14523 


+2067 

2.  


Moliyaviy faoliyatdan natija 

+2534 


+1425 

-1109 


3. 

Favqo‘lodda holatlardan natija 

-789 

-154 


-635 

  

 



 

 

 



 

Jami hisob foydasi 

+14291 

15794 


+1503 

 

№  Moliyaviy natija 



o‘tgan yil 

hisobot yili 

Farqi 



Asosiy faoliyatdan foyda 



+12546 

+14523 


+2067 

2.  


Moliyaviy faoliyatdan natija 

+2534 


+1425 

-1109 


3. 

Favqulodda holatlardan natija 

-789 

-154 


-635 

  

 



 

 

 



 

Jami hisob foydasi 

+14291 

15794 


+1503 

 

Moliyaviy natijalarning shakllanishi bo‘yicha tahlili diagrammasi 



-5000

0

5000



10000

15000


20000

25000


30000

35000


А

со

си



й

ф

ао



л

ия

тд



ан

ф

ой



д

а

М



ол

ия

ви



й

ф

ао



л

ия

тд



ан

на

ти



ж

а

Ф



ав

қў

л



од

д

а



ҳо

л

атл



ар

д

ан



на

ти

ж



а

Жа

м



и 

ҳи

со



б

ф

ой



д

ас

и



1

2. 


3.

Фарқи 2067 -1109 -635

1503 Фарқи

ҳисобот йили 14523 1425

-154 15794 ҳисобот йили

ўтган йил 12546 2534 -

789 14291 ўтган йил


 

Jadval  ma‘lumotlaridan  shuni  xulosa  qilish  mumkinki  korxona  soliq  to‘loviga  qadar  bo‘lgan 

foyda  summasi  yoki  jami  foyda  summasi  o‘tgan  yilga  nisbatan  1503  ming  sumga  o‘sgan. 

Jumlandan,  asosiy  faoliyatdan  olingan  foyda  summasining  o‘tgan  yilga  nisbatan  o‘sishi  2067 

ming  sumga,  moliyaviy  faoliyatdan  olingan  foyda  summasi    1109  ming  sumga  kamaygan. 

Favqulodda kutilmagan  holatlardan olingan zarar summasi esa o‘tgan  yilga nisbatan  635 ming 

sumga kam bo‘lgan. 

Korxona  faoliyat  natijaviyligi  baho  berishning  asosiy  ko‘rsatkichlaridan  biri  rentabellik 

ko‘rsatkichi hisoblanadi. 

Rentabellik  korxona  foydalik  darajasini  xarakterlaydi.  Odatda  uning  bir  necha  turlari  hisob 

kitob qilinadi. Bu bevosita mulkning shakli bo‘yicha daromadlarning yuzaga chiqishi yoki bazasi 

bo‘yicha, foydaning o‘zgarishiga ta‘sir etuvchi birliklar bo‘yicha yoki mustaqil birliklar bo‘yicha 

aniqlanishi mumkin. 

Rentabellikning halq xo‘jaligida quyidagi turlari aniqlanadi. 

1. Ishlab chiqarish harajtalariga nisbatan rentabellik 

               sof foyda  

R=------------------------------------------- x100% 

        Ishlab chiqarish harajatlari 

Ushbu  ko‘rsatkich  bir  sumlik  ishlab  chiqarish  harajati  hisobiga  olingan  foyda  summasini 

xarakterlaydi. 

2.  Asosiy vositalar rentabelligi 

Asosiy  vositalar  rentabelligi  har  bir  sumlik  yoki  ming  sumlik  asosiy  vosita  hisobiga  to‘g‘ri 

keladigan  foyda  summasini  xarakterlaydi.  Ushbu  ko‘rsatkich  sof  foyda  summasini    asosiy 

vositalarning o‘rtacha yillik qiymatiga bo‘lish asosida aniqlanadi. 

 

 

 



Sof foyda 

R=----------------------------------------------------------- x 100 % 

Asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qiymati 

3.  Sotish  bo‘yicha  rentabellik.  Sotish  bo‘yicha  rentabellik  sotilgan  mahsulotlarning  foydalik 

darajasini  xarakterlaydi.  Ushbu  ko‘rsatkich  sotishdan  olingan  yalpi  foyda  summasini 

mahsulotlarni sotishdan olingan tushumga bo‘lish asosida aniqlanadi. Ya‘ni 

Sotishdan olingan foyda 

R=---------------------------------------------------------------x100% 

Sotishdan olingan tushum summasi 

 

4.  Oborot  aktivlar  rentabelligi.  Ushbu  ko‘rsatkich  oborot  aktivlarning  har  bir  sumiga  to‘g‘ri 



keladigan foyda, sof foyda summasini xarakterlaydi. 

 

Oborot  aktivlar  rentabelligi  olingan  sof  foyda  summasini  oborot  aktivlarning  o‘rtacha  yillik 

qiymatiga bo‘lish asosida aniqlanadi. 

 

 



 

 

Sof foyda 



R=-------------------------------------------------------------x100% 

Oborot aktivlar o‘rtacha yillik qiymati 

 

5.  Jami  mulk  rentabelligi.  Ushbu  ko‘rsatkich  korxona  mulkining  foydalilik  darajasini 



xarakterlovchi  asosiy  ko‘rsatkich  hisoblanadi.  Bu  ko‘rsatkich  har  bir  sumlik  mulkka  to‘g‘ri 

keladigan sof foyda summasini ifodalaydi. 

Sof foyda 

R=-----------------------------------------------------------x100% 

 

 

Korxona mulki jami   



6.  O‘z  mablag‘lari  rentabelligi.  Ushbu  ko‘rsatkich  korxonaning  o‘ziga  tegishli  bo‘lgan 

mablag‘larning foydalilik darajasini xarakterlaydi. 

Korxona sof foydasini uning o‘zlik mablag‘lari manbaiga bo‘lish asosida o‘zlik kapitalining 

foydalilik darajasi o‘rganiladi. 

 

 

 



 

Sof foyda 

R=-----------------------------------------------------------x100 % 

 

 



Korxona o‘zlik mablag‘lari   

7.  Qarz  mablag‘lari  rentabelligi.  Ushbu  ko‘rsatkich  korxona  sof  foydasini  qarzga  olingan 

mablaglariga nisbati asosida aniqlanadi. Bu ko‘rsatkich har bir sumlik qarz mablag‘ga to‘g‘ri 

keladigan foyda summasini ifodalaydi. 

Sof foyda 

R=-----------------------------------------------------------x100% 

 

 

Qarz mablag‘lari jami 



8.Asosiy  vositalar  va  moddiy  oborot  mablag‘lari  rentabelligi.  Ushbu  ko‘rsatkich  sof  foyda 

summasini  korxona  asosiy  vositalari  va  moddiy  oborot  mablag‘lari  o‘rtacha  yillik  qiymatiga 

bo‘lish asosida aniqlanadi. U har bir sumlik asosiy va oborot mablag‘iga to‘g‘ri keladigan foyda 

summasini xarakterlaydi. 

 

 

 



 

Sof foyda 

R=------------------------------------------------------------x100% 

 

Asosiy va oborot mablag‘lari  o‘rt.yil. qiym 



 

 

 



 

Rentabellik tahlili jadvali 

№ 

Ko‘rsatkichlar 



o‘tgan yil 

hisobot 


yili 

Farqi 






Mahsulot sotishdan sof tushum 

125987 


152485 

+26498 


Sotilgan mahsulot tannarxi 

102574 

135425 


+32851 

Sotishdan olingan foyda 



23413 

17060 


-6353 

Sof foyda 



2589 

3125 


+5365 

Asosiy vositalar o‘rtacha yillik qiymati 



5213 

5632 


+419 

Oborot mablag‘lari o‘rtacha yillik qiymati 



8752 

9521 


+769 

Korxona mulki  



15562 

17892 


+4330 

O‘zlik mablag‘lari 



8542 

8965 


+423 

Qarz mablaYolari 



2546 

3212 


+670 

10 


Mahsulot rentabelligi 

18,6 


11,2 

-7,4 


11 

Asosiy vositalar rentabelligi 

49,6 

55,4 


+5,8 

12 


Oborot mablag‘lar rentabelligi 

29,6 


32,8 

+3,2 


13 

Ishlab chiqarish tannarxi rentabelligi 

22,8 

12,6 


-10,2 

14 


O‘z mablag‘alari rentabelligi 

30,3 


34,8 

+4,5 


15 

Jami mulkka nisbatan rentabellik 

16,6 

17,5 


+0,9 

16 


Umumiy rentabellik 

18,5 


20,6 

+2,1 


17 

Qarz mablag‘lari rentabelligi 

101,7 

97,2 


-4,5 

 

Rentabellik tahlili jadval diagrammasi 



o’tgan yil

1 2


1 Mahsulot sotishdan sof

tushum


2 Sotilgan mahsulot tannarxi

3 Sotishdan olingan foyda

4 Sof foyda

5 Asosiy vositalar o’rtacha yillik

qiymati

6 Oborot mablag’lari o’rtacha



yillik qiymati

7 Korxona mulki 

8 o’zlik mablag’lari

9 Qarz mablaYolari

10 Mahsulot rentabelligi

11 Asosiy vositalar rentabelligi

12 Oborot mablag’lar rentabelligi

 

 



Jadval  ma‘lumotlaridan  shuni  xulosa  qilish  mumkinki  korxonada  rentabellik 

ko‘rsatkichlari  o‘tgan  yilga  nisbatan  bir  qadar  o‘sgan.  Faqat  mahsulot  rentabelligi,  ishlab 

chiqarish  tannarxi  va  qarz  mablag‘lariga  nisbatan  rentabellik  ko‘rsatkichlari  bo‘yicha  o‘tgan 

yilga nisbatan pasayish kuzatilgan. 

 

Asosiy vositalar rentabelligi  5,8 % ga,  oborot aktivlari rentabelligi (moddiy) 3,2 % ga,  



o‘z mablag‘lari rentabelligi 4,5% ga,  jami aktivlar rentabelligi 0,9% ga, umumiy rentabellik  

2,1 % ga  usgan. 



 

 

Rentabellik  o‘zgarishiga  ta‘sir  etuvchi  omillarga  tahlilda  aloxida  ahamiyat  beriladi. 



Rentabellik  o‘zgarishiga  ta‘sir  etuvchi  omillarni  ularda  qatnashuvchi  birliklarga  nisbatan 

belgilash  mumkin.  Masalan  mahsulotni  sotishga  nisbatan  rentabellik  o‘zgarishiga    sotishdan 

olingan  yalpi  foyda  summasining  o‘zgarishi  va  sotishdan  olingan  tushumlar  summasining 

o‘zgarishi ta‘sir etsa, asosiy vositalar rentabelligiga korxona sof foydasining o‘zgarishi va asosiy 

vositalarning o‘rtacha  yillik qiymatining o‘zgarishi, umumiy rentabellikka bir sumlik tushumga 

to‘g‘ri  keladigan  sof  foyda  summasining  o‘zgarishi,  asosiy  vositalar  qaytimining  o‘zgarishi  va 

moddiy oborot mablag‘lar qaytimining o‘zgarishlari ta‘sir qiladi va x.k. 

 

Rentabellik  o‘zgarishiga  ta‘sir  etuvchi  omillarni  quyidagi  jadval  ma‘lumotlari  asosida 



ham aniq kurish mumkin. 

Asosiy vositalar rentabelligi va uning o‘zgarishiga ta‘sir etuvchi omillar tahlili. jadvali 

 

Ko‘rsatkich 



o‘tgan yil 

Shartli 


ko‘rsatkich 

hisobot 


yili 

Jami  


o‘zgarish 

Shu jumladan 

 

 

 



 

 

Foyda 



hisobiga 

Asosiy 


vositalar 

qimatinin 

o‘zgarishi 

hisobiga 

Rentabellik 

49,6 


59,9 

55,4 


+5,8 

+10,3 


-4,5 

 

 



Asosiy  vositalar  rentabelligi  o‘tgan  yilga  nisbatan  +5,8    foizga  o‘sgan.  Bu  o‘zgarish 

quyidagi  omillar  hisobiga  ro‘y  bergan.  Birinchi,  foyda  summasining  o‘zgarishi  hisobiga 

rentabellik +10,3 foizga ortgan. Asosiy vositalar o‘rtacha  yillik qiymatining o‘zgarishi hisobiga 

rentabellik ko‘rsatkichi –4,5 foizga kamaygan. 

 

 

-10



0

10

20



30

40

50



60

Fo

yd



a

hi

so



bi

ga

A



so

si

y



vo

si

ta



la

r

qi



m

at

in



in

ko’rsatkich

o’zgarish

o’tgan


yil

Shartli hisobot

yili

Jami


Shu jumladan

Rentabellik

Rentabellik


 


Download 0,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish