International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30
389
B.
Agar siz maʼlumotlardan foydalanmoqchi boʻlsangiz
yoki kimdir sizning
maʼlumotlaringizdan
(yoki
hosilaviy
maʼlumotlaringizdan)
keyinroq
foydalanmoqchi boʻlsa.
C.
metadata quyidagi malumotlarni o‘z ichiga oladi
I.
masshtab
II.
aniqlik
III.
proyeksiya
IV.
ma’lumotlar manbai
V.
manipulyatsiyalar
VI.
ma’lumotlarni qanday olish kerak
D.
AQSh davlat idoralari tomonidan qo‘llaniladigan FGDC(Federal
Geographic Data Committee) kabi metama’lumotlarni to‘plash va taqdim etish
uchun juda ko‘p turli "standartlar" mavjud.[2]
GIS ma’lumot strukturalari 2 ta asosiy fundamental yondashuvga asoslanadi.
Bular Vektor va Raster modellari.[3]
Raster va Vektor malumotlari berilgan malumotlar asosida qanday aks
ettirgani.
GIS ma’lumotlarining qo‘llanilinish sohalari
GIS muammoning ko‘plab turlariga qo‘llanilishi mumkin. Quyidagi
misollarda GIS ma’lumotlarini bizning kundalik
hayotimizda qanchalik
muhimligini ko‘rishimiz mumkin.
1.
Mapping
– xaritalash.
International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30
390
GIS ma’lumotlarning vizual talqinini ta’minlash uchun ishlatilishi mumkin.
Google xaritalar odamlar kundalik navigatsiya maqsadlarida foydalanadigan veb-
ga asoslangan GIS xaritalash echimining ajoyib namunasidir.
2.
Telekommunikatsiya va internet servislar.
Tashkilotlar
geografik
ma’lumotlarni murakkab tarmoq dizayni,
optimallashtirish, rejalashtirish va texnik xizmat ko‘rsatish
faoliyatiga kiritishi
mumkin. Ushbu ma’lumotlar mijozlar bilan munosabatlarni boshqarish va
joylashuv xizmatlarini yaxshilash orqali Telekom jarayonlarini yaxshilaydi.
3.
Baxtsiz hodisalarni tahlil qilish va HotSpot tahlili.[4]
GIS ma’lumotlari avariya joylarini aniqlashga yordam beradi va yo‘l
tarmoqlarini ma’lumotlar razvedkasi yordamida optimallashtirish mumkin. Ushbu
razvedka yo‘l harakati xavfsizligi choralarini yaxshilashga yordam beradi va
transportni yaxshiroq boshqarish imkonini beradi.
4.
Shaharsozlik
GIS ma’lumotlari shahar o‘sishi va kengayish yo‘nalishini tahlil qiladi.
Tegishli qo‘llanilganda, u muvaffaqiyatli qurilish uchun zarur bo‘lgan
turli xil
omillarni hisobga olgan holda, keyingi rivojlanish uchun yangi faktorlarni kashf
etishi mumkin.[5]
5.
Transportni Rejalashtirish.
GIS ma’lumotlari odatda transport muammolarini
boshqarish uchun
ishlatiladi. GIS platformasida ekologik va dolzarb ma’lumotlar qo‘shilishi bilan
kompaniyalar yangi avtomobil yoki temir yo‘l yo‘nalishini rejalashtirishlari
mumkin.
6.
Atrof-Muhitga Ta’sirini Tahlil Qilish.
GIS dasturlari orqali to‘plangan ma’lumotlar tabiiy
resurslarni tejash va
atrof-muhitni muhofaza qilish uchun juda muhimdir. Ta’sir bayonotlari insonning
atrof-muhitga ta’sirining kattaligini baholaydi, bu GIS integratsiyasi ko‘rsatishga
yordam beradi.
7.
Qishloq Xo‘jaligi Dasturlari
GIS ma’lumotlari tuproq ma’lumotlarini ilg‘or usulda tahlil qilish bilan bir
qatorda dehqonchilikning yanada samarali usullarini yaratishga yordam beradi. Bu
dunyoning turli burchaklarida oziq-ovqat mahsulotlarini ko‘paytirishi mumkin.
8.
Tabiiy ofatlarni boshqarish va yumshatish
Samarali GIS tizimlari atrof-muhitni himoya qiladi va xavf va tabiiy
ofatlarni boshqarishga yordam berish uchun ishlab chiqilgan.
9.
Navigatsiya
Internetga asoslangan navigatsiya xaritalari
jamoatchilikni foydali
ma’lumotlar bilan ta’minlash uchun GIS ma’lumotlaridan foydalanadi. Veb-
xaritalar GIS ma’lumotlari bo‘yicha muntazam ravishda yangilanadi va kundalik
hayotda doimiy ravishda qo‘llaniladi.
10.
Toshqin zararini baholash
Hukumatlar toshqin xavfi bo‘lgan hududlarni xaritalash uchun GIS
ma’lumotlaridan foydalanadilar va ushbu ma’lumotlardan
yordam harakatlarini
muvofiqlashtirish uchun foydalanishlari mumkin.[6]
International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30
391
Xulosa shundan iboratki, GIS malumotlari bilan bizda juda ko‘p
imkoniyatlar mavjud. GIS malumotlarini to‘plash, qayta ishlash va uzatish orqali
hayotimizdagi muammolarga javob axtaramiz. Hozirdaki butun jahon global isish,
xar ikkala qutbdagi katta muzliklarni erish oqibatlari (sunami, bo‘ron, tornado, xar
qanday turdaki suv toshqinlari) ni oldini olish, va oqibatlarini bartaraf etish. GIS
malumotlari shuningdek bizning odatiy turmushimizdaki
qishloq xojaligida xam
katta foyda bera oladi. Ya’ni masalan bizda qishloq xo‘jaligida zararlangan
xududlar mavjud, ularni aniqlashda bizga juda asqotadigan malumotlar bazasi
mavjud bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
