Axborot texnologiyalari, tarmoqlar va telekommunikatsiyalar

Список литературы 
[1]
F. A. P. Petitcolas, R. J. Anderson, AND M. G. Kuhn, ―Information 
Hiding—A Survey,‖ Proceedings of the IEEE, Vol. 87, No. 7, pp. 1062-1078, July 
1999. 
[2]
Michael T. Raggo and Chet Hosmer, Data Hiding: Exposing Concealed 
Data in Multimedia, Operating Systems, Mobile Devices and Network Protocols, 
Elsevier, 2013. 
[3]
K. Eckstein and M. Jahnke, ―Data Hiding in Journaling File Systems‖, 
Proceedings of Digital Forensic Research Workshop (DFRWS), pp. 1-8, 2005. 
YUZ TASVIRI ASOSIDA 
IDENTIFIKATSIYALASH/AUTENTIFIKATSIYALASH 
Xudoyqulov Z.T., Bozorov S.M., Tojiakbarova U.U. 
Muxammad al-Xorazmiy nomidagi TATU 
 
Annotatsiya:
Ushbu maqolada hozirgi kunda axborotni himoyalash dolzarb 
mavzu hisoblanadi, axborot xavfsizligini tezisda biometrik parametrga asoslangan 
yuz tasviri asosida himoyalashni ishlash prinsipi, hamda ma’lumotlarni xavfsizlik 
jihatdan qay darajada ta’minlash imkoniyatini yaratishi keltirib o‘tilgan. 
Kalit so‘zi: 
yuz, xavsizlik, neyron, elastik, empirik, biometrik, 
autentifikatsiya. 
Yuz tasviri aniqlash tizimlari arzonligi tufayli ko‘p foydalanuvchan 
hisoblanadilar. Chunki, aksariyat zamonaviy kompyuterlar video va audio 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
607 
vositalariga egaligi buni osonlashtiradi. Bu biometrik tizimlar telekommunikatsiya 
tarmoqlarida masofadagi foydalanuvchi subyektni identifikatsiyalash uchun 
ishlatiladi. 
Yuz 
tuzilishini 
skanerlash 
texnologiyasi 
boshqa 
biometrik 
texnologiyalar yaroqsiz bo‘lgan ilovalar uchun to‘g‘ri keladi. Bu holda shaxsni 
identifikatsiyalash va verifikatsiyalash uchun ko‘z, burun va lab xususiyatlari 
ishlatiladi. Yuz tuzilishini aniqlovchi qurilmalarni ishlab chiqaruvchilar 
foydalanuvchini 
identifikatsiyalashda 
xususiy 
matematik 
algoritmlardan 
foydalanadilar. Ta’kidlash lozimki, yuz tuzilishini aniqlash texnologiyasi yanada 
takomillashtirishni talab etadi. Yuz tuzilishini aniqlovchi aksariyat algoritmlar 
quyosh yorug‘ligi jadalligining kun bo‘yicha tebranishi natijasidagi yorug‘lik 
o‘zgarishiga ta’sirchan bo‘ladilar. Yuz holatining o‘zgarishi ham aniqlash 
natijasiga ta’sir etadi. Yuz holatining 90° ga o‘zgarishi aniqlashni samarasiz 
bo‘lishiga olib keladi[1]. 
E’tibor berish kerakki, yuzni tanish, yuzni aniqlashdan farq qiladi: 
yuzni aniqlash, uning maqsadi tasvirdagi yuzlarni (joylashuvi va o‘lchami) topish 
va ularni yuzni aniqlash algoritmida ishlatish uchun ajratib olish; 
yuzni tanish, yuz tasvirlari allaqachon olingan, kesilgan, o‘lchami o‘zgartirilgan va 
odatda kulrang rangga aylantirilganda, yuzni aniqlash algoritmi tasvirni eng yaxshi 
tavsiflovchi xususiyatlarni topish uchun javobgardir[1]. 
Yuz shakli bo‘yicha autentifikatsiyalash usullari turli ko‘rinishda bo‘lib 
quyida ulardan asosiylari keltirib o‘tilgan: 
neyron tarmoqli usul (bir va ko‘p qatlamli); 
elastik grafiklarni taqqoslashusuli; 
chiziqli diskreminant taxlil usuli; 
yuzning geometrik xarakteristikalari asosidagi usul; 
empirik aniqlash usuli. 
Neyron tarmoqli usul. 
Neyron tarmoqli usul tasvirni aniqlashda foydalanilib, 
bir necha neyron tarmoqlarini qo‘llashga asoslanadi. 
Elastik grafiklarni taqqoslash usuli. 
Bu usul (Elastic Bunch Graph 
Matching)da –yuzning kalit nuqtalari: bosh, burun, lab va ko‘z chegarasi va oxirgi 
nuqtalari grafik ko‘rinishda ifodalanadi[2]. 
Chiziqli diskreminant tahlil usuli. 
Xususiy bir shaxsning hech qanday 
shovqin va halaqtlarsiz yuz ko‘rinishini aniqlashda qo‘llaniladi.