Axborot kutubxona katalogi va fondi


Abu Abdulloh  al-Xorazmiy



Download 5,22 Mb.
Pdf ko'rish
bet50/194
Sana15.01.2022
Hajmi5,22 Mb.
#367171
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   194
Bog'liq
fayl 1380 20210624 (1)

Abu Abdulloh  al-Xorazmiy
Abu  Abdulloh  al-Xorazmiy  (vafoti 
997)  o ‘sha  davrda  yuqori  darajada  rivoj- 
langan  fanlarni  m a’lum  tartibga  tushi- 
rish  va  tasn if  qilishni  o‘z  oldiga  vazifa 
qilib  qo‘yadi.
U ning  bizga  yetib  kelgan  «Mafotih 
al-ulum»  o‘ziga  xos  qomusiy  asar  bo‘lib, 
o‘sha  davrdagi  deyarli  ham m a  fan  so- 
halarini  o‘z  ichiga  qam rab  olgan.  M ual­
lif  0 ‘rta   asrlardagi  har  bir  ilm   m azm unini  sharhlash  yo‘li  orqa­
li  tushuntirib  beradi.  Olim  ilm larni  ikkiga  bo ‘lib,  ularga  «arab
—  sh ar’iy»  va  «arab  bo‘lmagan»larga  ajratdi.  «Mafotih  al-ulum» 
(«Ilmlar  kaliti»)  asarida  fanlarni  ikki  qism dan  iborat  qilib  bo'lib, 
birinchi  qism  shariat  va  u  bilan  bog‘liq  arab  ilmlariga,  ikkinchi 
qism  esa  arab  bo'lm agan,  ya’ni  yunonlar  va  boshqa  xalqlar  ilm ­
lariga  bag‘ishlanadi.
Abu  Abdulloh  al-Xorazmiy,  Arastu  va  Abu  N osir  Forobiylar 
kabi  fanlarni  ikkiga,  ya’ni  nazariy  va  amaliy  qismlarga  bo‘ladi. 
Nazariy qism esa o‘z navbatida uchga:  fizika,  matematika va m eta- 
fizikaga bo‘linadi.  Bu boMinish m odda va shaklning o ‘zaro m uno- 
sabatiga asoslanadi.  Xorazmiy ta ’kidlashicha  «Fizika — element va 
m oddaga ega bo‘lgan narsalarni o ‘rgatuvchi»  fandir.  Fizikaga olim  
fikricha  tibbiyot,  meterologiya,  kimyo,  m exanika  kiradi.
Faylasuf  Abu  Abdulloh  ilm lar  tasnifini  um um iy  holda  qu- 
yidagicha  bo‘ladi:
I.  A rab  bo‘lm agan  ilm lar  (yunon va boshqa  xalqlar):
1.  N azariy  falsafa.
a)  Tibbiy ilm lar — tibbiyot  (tib,  samoviy hodisalar — ob-havoni 
aniqlash,  mineralogiya,  alkimyo,  mexanika)  —  quyi;
b)  Riyoziyot  ilm lari  (arifmetika,  handasa,  ilm   an-nujum ,  m u- 
siqa)  —  o‘rtancha;
d)  Ilohiy,  ya’ni  m etafizika  —  oliy  ilm;
e)  M antiq.
2.  A m aliy  falsafa:
40


a)  Axloq  — etika  (odam ni  boshqarish);
b)  Uyshunoslik  (uyni  boshqarish);
d)  Siyosat  (shaharni,  m am lakatni  boshqarish);
Olim   tarafidan  ilm larni  alohida-alohida  o ‘rganish  esa  ularni 
diniy ilmga bog‘liqlikdan ozod qiladi.  Abu Abdulloh  al-Xorazmiy 
o‘z  tasnifida  o‘sha  davr  an ’anasi,  ya’n i  ilm larni  ikkiga  b o lish n i 
qollab-quvvatlab,  sh ar’iy va  falsafiy  ilm larga  ajratadi.
Birinchi guruhga  Xorazm iy quyidagi  fanlarni  kiritadi:
1.  Fiqh,  m usulm on  qonunshunosligi.
2.  Kamol,  ya’ni  islom  ilohiyotchilik ilmi.
3.  Sarfu  nahv  —  gram m atika.
4.  M ahkam ada  ish yuritish  ilmi.
5.  She’riyat va  mezon  ilm i  (metrika).
6.  Tarix,  ya’n i  xronologiya  ilmi.

Download 5,22 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   194




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish