Axborot kutubxona katalogi va fondi

1  0 ‘zbekiston  Respublikasining  Qonuni.  Axborot-kutubxona  faoliyati
 
to‘g ‘risida  /   -   Xalq  so‘zi.  -   2011.  14-aprel.
2 Abdulwahab  O.  Fundamentals  o f Library and  information  science,  chapter
 
nine,  categories  of library  collections.  —  Issa  Ilorin  publisher,  2009.  —  p.64.
124

---

Tanlab  to‘ldirish  fonddan  foydalanish  darajasini  oshiradi. 
Masalan,  respublika  kutubxonalari  yerli  xalq  tilidagi  kitoblar­
ni,  viloyat  kutubxonalari  o‘lkashunoslik  adabiyotlarini,  tibbiyot 
kutubxonalari  tibbiyotga  doir  kitoblarni  to‘liq  olishga  harakat 
qiladi.  Adabiyotlarni  tanlashda har bir tip  va turdagi kutubxona­
lar turli tashkiliy-uslubiy usullarni qo‘llaydilar.  Yirik kutubxona­
lar,  AKM,  oliy  oquv  yurtlari  ARM larida  bu  ish  bilan  alohida 
bo‘lim  va  bo‘lim chalar stiug‘ullansa,  kichikroq ARM da  bu  ishni 
bir odam,  ya’ni  mudir bajaradi. Adabiyotlarni takroriy tanlashda 
ham  o£ziga xos xususiyatlar mavjud.  Ilmiy kutubxonalar takroriy 
tanlashni  amalga  oshira  borib  kitoblarni  uzoqroq  saqlashni  hi- 
sobga  olsa,  AK M lar takroriy saralash  orqali  fondini  tezroq  yan- 
gilashga harakat qiladi. Ilmiy kutubxona o'qilmaydigan kitoblarni 
depozitar  kutubxonaga  topshirsa,  A K M   va  A RM lar  uni  tezroq 
hisobdan  chiqarishga harakat qiladi.  Fondni to‘ldirish  manbalari 
jihatidan  ham  ancha  farq  seziladi.  Yirik  ilmiy  kutubxonalar 
uchun  majburiy  nusxa  (pullik  yoki  bepul)  asosiy  manba  bo‘lib 
hisoblansa,  boshqa  kutubxonalar kollektor yoki kitob  do‘konidan 
oladilar.
Respublikamizda  eng  ko‘p  tarqalgan  kutubxonalar bu  Univer­
sal axborot-kutubxona muassasalaridir.  Kitobning o‘rtacha aylani- 
shi  umuman  1,5  marta,  qishloqda  esa  1,7  ni  tashkil  etadi.  Ushbu 
kutubxonalarga  asosan  yosh  boladan  tortib  keksalargacha  a’zo 
bo‘lib,  aholining  barcha  qatlamlarini  o‘z  ichiga  oladi.  Bu  kutub- 
xonalarning  maqsadi  va vazifasi  ushbu  toifa  kitobxonlarining  xil- 
ma-xil talablariga javob berishdir.  Shuning uchun ham uning fon- 
dida  xilma-xil  sohalarga  oid  kitoblar  bo‘lishi  lozim.  0 ‘zbekiston 
Universal axborot kutubxona muassasalari aholini kitobga bo‘lgan 
xilma-xil  talablarini  bajarishdan  tashqari  asosiy  axborot  markazi 
vazifasini  ham   bajaradi.  Demak,  ushbu  omillarni  hisobga  olgan 
holda ishbilarmonlarni, xilma-xil sohalarda faoliyat ko'rsatayotgan 
kishilarni,  matbuotga bo‘lgan talab  va qiziqishni qondirishni ham 
o‘ylab kitoblar tanlash lozim.  Bundan tashqari ilm va fanning turli 
sohalari,  ishlab 
chiqarishning 
ilg‘or  texnologiyasiga  oid  kitoblar 
ham  fondda  bo‘lishi  lozim,  chunki  ilm  va  fanni  rivojlantirmay 
biron-bir  natijaga  erishish  mumkin  emas.  Shuning  uchun  ilg‘or
125

---

tajribalar,  texnologiyalar  yoritilgan  xorijiy  mamlakatlarning  tar- 
jim a  kitoblariga  e’tibor  berish  lozim.  Xalqimizning  milliy,  ruhiy 
an‘analarini  yorituvchi,  ularga  o‘zligini  tanituvchi  tarixiy,  badiiy 
asarlar fondda bo'lishi tabiiy.