AXBOROT KOMPLEKSLARINING
TEXNIK VA DASTURIY TA
ʼ
MINOTI
BAJARDI:ZOHIDOV OBIDXO
ʻ
JA
TEKSHIRDI: SHARIPOV NAZRULLO
REJA:
•
1.Axborot komplekslarida texnik va dasturiy ta
ʼ
minot tamoyillari
•
2.Multimedia vositalari va ularning ahamiyatlari
•
3.Dasturiy ta
ʼ
minot, online operatsion tizimlari va ularni rivojlantirish
tendensiyasi
•
4.Dasturiy ta
ʼ
minotlarni qo
ʻ
llash sohasi bo
ʻ
yicha tasniflash.
AXBOROT KOMPLEKSLARIDA TEXNIK VA DASTURIY
TA
ʼ
MINOTI TAMOYILLARI
Axborotlari ishlab chikarish vositalari
–
har xil kuvvatga ega bo`lgan va xilma xil turlardagi elnktron hisoblash mashinalari ,
hisoblash tarmoklari , ish stantsiyalari , mini va mikro kompyuterlar hamda turli vazifalarni bajaruvchi serverlar axborot
texnologiyalari texnik ta’minotining asosini tashkil kiladi . Bu texnik vositalarning turlari hamda imkoniyatlari jamiyatni
avtomatlashtirish darajasi bilan mos xolda doimiy ravishda va uzluksiz rivojlanib bormokda . Agarda shaxsiy kompyuterdan
kichik maxalliy tarmokning avtomatlashtirilgan ish joyi sifatida foydalanilsa , ishlash uchun zarur barcha axborotlar
markazlashtirilgan xolda saklansa , unda ishlab chikarilayotgan axborotlarning xajmi katta bulmaydi . Bunda ishning tezligi
kompyuterning tez ishlashi bilan emas , balki operator va mashina dialogining tezligi bilan belgilanadi . Bundan kelib chikadiki ,
ushbu xollarda nisbatan kichikrok tezlikka ega bo’lgan va urtacha tezkor xotira xajmiga ega bo`lgan EHMni kullash mumkin .
Boshka xollarda , agar kompyuter katta xajmli xujjatlarni muntazam tayyorlash uchun muljallansa va buning uchun
axborotlarning katta massivlaridan foydalanilsa , unda tashki va ichki xotiraning katta xajmiga ega kudratli mashinalardan
foydalanish lozim buladi . Axborot texnologiyalarining texnik ta’minoti tarkibiga kuyidagilarni kiritish mumkin :
Ma’lumotlarni yigish va kayd kilish vositalari ;
-
Ma’lumotlarni uzatish va kabul kilish vositalari :
-
Datchiklardan ma’lumotlari kabul kilish vositalari ;
-Analog
–
rakamli va rakam
–
analogli uzgartirgichlar ;
-Kommutatorlar va multipleksorlar ;
-Tarmok adapterlari ;
-Selektor va marshrutizatorlar ;
-Ish stantsiyalari va abonent punktlari ;
–
Serverlar ;
-
Ma’lumotlarni saklash vositalari ( xotira kurilmalari ) ;
Mini va mikro EHM hamda mikroprotsessorlar
.Boshkaruvchi kompyuterlar ;
-Pechatlovchi kurilmalar va uskunalar ;
-.Skanerlar ;
-Plotterlar ;
-kuzatuvchi videokurilmalar ;
-turli xil audio kurilmalar ;
-turli xil aloka vositalari ;
-nusxa oluvchi kurilmalar ;
Ushbu texnik vositalar kuyidagi asosiy talablarga javob berishi lozim : -
Ishonchlilik ; -Resurslardan foydalanishning samaradorligi : -Texnik
kursatgichlar jixatidan bir - biriga mos kelishlik ; -Tarkibiylik va modellilik ; -
Harajatlar buyicha samaradorlilik ; -Foydalanuvchiga nisbatan dustonalik ;
Xozirgi zamonda eng keng miqyosda ishlatiladigan kompyuterlardan biri
xususiy yoki shaxsiy kompyuterlardir . Ularning ko'rinishi kichik va ixcham
bo'lishigi qaramay , iqtisodiyot va texnikaning deyarli barcha soxalarida
muvaffaqiyatli ravishda qo`llanilib kelmoqda . Lekin ular qachondan
boshlab va nima sabablarga ko`ra paydo bo`lgan ? Qanday printsiplarning
qabul qilinishi va qaysi texnik yechimlar ularning ommabop bo'lishiga va
keng miqyosda qo`llanilishiga sabab bo'lgan ? Ushbu muammolarni to'g'ri
xal qilish uchun Xususiy kompyuterlarning iqtisodiyotning turli soxalarida
ishlatilishi va u foydalanuvchiga qanday imkoniyatlar yaratib berishi xaqida
biroz fikrlash lozim bo'ladi .
KOMPYUTERNING DASTURIY TA
ʼ
MINOTI VA UNING
ASOSIY TURLARI
Dasturlarning turli xillari mavjud bo'lib , ularning har biri ma'lum bir ishni bajarishga mo'ljallangan .
Lekin insonlarga o'xshab , EHM lar ham qandaydir ko'rsatmalarga yoki dasturviy ta'minotga muhtoj
bo'ladi , chunki busiz ularning ishini , ichki va tashqi hotiralar bilan ishlashni , qo'shimcha
qurilmalarga murojaat qilishni , foydalanuvchilar bilan muloqotni va kompyuter tarkibiy qismlarining
bir maromda ishlashini ta'minlash mumkin emas . Bu muammolarni xal qilish uchun qanday turdagi
dasturlar ishlatilishi mumkin deb o'ylaysiz ? Kompter hotirasida Juda katta miqdordagi qo
ʻ
shimcha
joy egallaydigan ushbu dasturlarsiz u bilan samarador ishlashni amalga oshirish mumkinmi yoki
yo'qmi ? Agarda shunday turdagi dasturlar mavjud bo'lmasa kompyuter bilan muloqot qanday
ravishda o'zgaradi ? Bunday turdagi dasturlari qanday asosiy guruhlarga ajratgan bo'lar edingiz ?
Kompyuterdan foydalanish samaradorligini oshirishga , uni ishlatishni engillatishga va
foydalanuvchilar dasturlarini tayyorlashni osonlashtirishga mo'ljallangan dastur vositalari
kompleksiga dastur ta'minoti tizimsi ( PTS ) deb yuritiladi . Kompyuterning PTS o'z ichiga turli xil
dasturlar to
ʻ
plamini oladi
Turli xil dasturlar mavjud bo'lib, ularning har biri ma'lum bir ishni bajarish uchun mo'ljallangan. Ammo odamlar
kabi, kompyuterlar ham qandaydir ko'rsatmalar yoki dasturiy ta'minotga muhtoj, chunki ular avtobussiz ishlaydi,
ichki va tashqi xotira bilan ishlaydi, apparat vositalariga kirish, foydalanuvchilar bilan muloqot qilish va
kompyuter komponentlari. muammosiz ishlashini ta'minlash mumkin emas. Sizningcha, ushbu muammolarni hal
qilish uchun qanday dasturiy ta'minotdan foydalanish mumkin? Kompyuter xotirasida katta hajmdagi ortiqcha
joy egallagan bu dasturlarsiz bu dasturlar bilan samarali ishlash mumkinmi? Agar ushbu turdagi dasturiy
ta'minot mavjud bo'lmasa, kompyuter bilan aloqa qanday o'zgaradi? Ushbu turdagi dasturlarning asosiy
guruhlari qanday? Kompyuterdan foydalanish samaradorligini oshirish, undan foydalanishni soddalashtirish va
foydalanuvchi dasturlarini tayyorlashni osonlashtirish uchun mo'ljallangan dasturiy vositalar majmuasi dasturiy
ta'minot tizimi (PTS) deb ataladi. Kompyuter boshqa dasturlar to'plamini oladi.
Dasturlashni avtomatlashtirish tomatlashtirish tizimsi AR tizimsi ( PAS ) foydalanuvchilar dasturlarini yaratish jarayonini
engillashtirish va avtomatlashtirishga mo'ljallangan bo'lib PTS ning bir qismi hisoblanadi . Rivojlangan PASlar
dasturlashtirish tillari , translyatorlar va sozlash dasturlarini o'z ichiga oladi . Sozlash dasturlari tuzilgan dasturlar
ishining to'g'riligini tekshirish va xatolarni topish uchun ishlatiladi . Kompyuterda masalalarni echish jarayonini ta'minlash
va uni osonlashtirish uchun operatsion tizim deb ataluvchi dasturlar kompleksi ishlatilib , u boshqaruvchi va qayta
ishlovchi dasturlar guruhidan iborat . Boshqaruvchi dasturlar kompyuter qurilmalari ishini boshqaradi , ya'ni kompyuter
qurilmalari ishini , kiritish , tayyorlash va boshqa dasturlarning bajarilishini tashkil qiladi va boshqaradi . Qayta
ishlovchi dasturlar ma'lumotni qayta ishlash bilan bog'liq yangi dasturlarni EHMda ishga tushirib , masalalarni echishga
va boshlang'ich ma'lumotlarni tayyorlash ishlarini bajarishga xizmat qiladi .
Texnik xizmat qilish dasturlari kompyuterning profilaktika ishlarida , diagnostika
masalalarini echishda va undagi nosozliklarni aniqlashda hamda boshqa maqsadlarda
ishlatiladi . Amaliy dastur paketlari tarkibiga insonning kundalik amaliy faoliyatida
vujudga keladigan ilmiy , texnik , moliyaviy va turli - tuman iqtisodiy masalalarni
echishga mo'ljallangan , va funktsiyasini gan , operatsion tizim imkoniyatlarini
kengaytirishga hamda boshqa bir qancha konkret maqsadlarga mo'ljallangan dasturlar
kompleksi kiradi . operatsion tizim Yuqorida tasvirda ko'rsatilgan translyatorlar amaliy
dasturlarni algoritmik tillardan mashina tiliga o'giruvchi tarjimon dasturlardir . Ular ikki
xil bo'ladi : kompilyatorlar va interpretatorlar . Interpretatorlar dasturlashtirish tilida
yozilgan dasturlashtirish tilida yozilgan dasturni bosqichma - bosqich ( yoki qatormaqator
) mashina tiliga o'girib va darhol bajarib borsa , kompilyatorlar esa butun dasturni
birdaniga mashina tiliga o'giradi va agarda uning xatosi yoki kamchiligi bo'lmasa , uni
bajarishni amalga oshiradi .
KOMPYUTERNING DASTURLAR TA
ʼ
MINOTINING
TO
ʻ
PLAMI QUYIDAGI GURUHLARGA AJRALADI:
1.
Tizimviy dasturlar
–
xilma
– xil qo’shimcha ishlarni bajarishga imkon beradi,
2.
Amaliy dasturlar foydalanuvchilarga zarur bo’lgan ishlarni bajarishga
imkon beruvchi dasturlar , matn taxrirchilari , Jadval protsessorlari , rasmlar
chizishga imkon beruvchi dasturlar , informatsion massivlar va bilimlar
bazalari bilan ishlashga imkon yaratuvchi dasturlar va xokazolar.
3.
Dasturlashtirish tizimlari yoki instrumental tizimlar
–
ular kompyuter uchun
yangi amaliy dasturlar yoki foydali ilovalar yozish uchun xizmat qiladilar .
DISKLI OPERATSION TIZIMNING ASOSIY
OPERATORLARI VA ULARNING ISHLATILISHI:
•
Hozirgi paytda keng tarqalgan operatsion tizimlar SP / M , MS
–
DOS , UNIX
va Apple Macintosh , Novell , Windows
–
95 , 98 va Windows
–
2000 , 2002
kabilardir . Masalan UNIX operatsion tizimsini yuqori kontseptual birlik ajratib
turadi . Bu unda ishlashni sodda va qulay qilishi bilan birga uning asosida
yotgan g
ʻ
oyalar uni qabul qilishni engillashtiradi . UNIX tizimsida ishlayotgan
foydalanuvchi faqat uning imkoniyatlaridan foydalanmasdan , bu imkoniyatlar
qanday amalga oshayotganini ham yaxshi tasavvur qila oladi .
UNIX tizimsida barcha ishlar o'zaro raqobatlashuvchi jarayonlar to'plami ko
ʻ
rinishida ifodalanadi .
Jarayon esa resurslar iste'molchisi bo'lib , ish va boshqaruv birligi hisoblanadi . UNIX tizimsi xajmi
bo
ʻ
yicha kichiq bo
ʻ
lib , ancha sodda . Tizim vositalari yaqqol ifodalangan bo
ʻ
lib , qulay
mnemonikaga ega . CP / M operatsion tizimsi eng ommaviy diskli operatsion tizimlardan biri bo'lib ,
8 - razryadli mikroprotsessorlar INTEL 8080 yoki ZILOG Z80 lar asosida yaratilgan kompyuterlami
boshqarishga mo'ljallangan . CP / M operatsion tizimsining asosiy xususiyatlaridan biri - bir vaqtning
o'zida bir necha foydalanuvchiga xizmat ko'rsatishi , ya'ni multidastur tartibida ishlashi mumkin .
Apple Macintosh ( Errl Makintosh ) deb nomlangan operatsion tizim ham mavjud bo'lib , u shu nomli
firma tomonidan ishlab chiqilgan kompyuterlarga o'rnatish uchun mo
ʻ
ljallanilgan . Uning grafik
imkoniyatlari juda qulay va rivojlangan bo'lib , foydalanuvchi uchun katta imkoniyalar yaratadi . Lekin
uning noqulay tomonlaridan biri boshqa operatsion tizimlar va IBM turidagi kompyuterlar bilan mos
tushmasligidir .
Lekin uning noqulay tomonlaridan biri boshqa operatsion tizimlar va IBM turidagi kompyuterlar bilan mos
tushmasligidir . far orasidar Lekin ushbu operatsion tizimlar iste'molchilar tomonidan keng miqyosda
maykrosoft kompaniyasi tomonidan ishlab operatsion tizimdir , chunki mamlakatimizdagi orasida eng
ko'p tarqalgani va keng qo'llaniladigan shak - shubxasiz chiqarilgan Windows turidagi asosiy mashina
parki xuddi shu operatsion tizim yordamida faoliyat ko’rsatadi
E
ʼ
tiboringiz uchun RAHMAT
Do'stlaringiz bilan baham: |