«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

5.1-rasm. Sichqonchadan foydalanish.
Sichqonchadan foydalanish orqali siz, rasmni ekranning bir 
tomonidan boshqa tomoniga siljitishingiz yoki uning oicham ini 
o ‘zgartirishingiz mumkin.

---

5.2-jadvaI.
Sichqoncha bilan bog‘liq atamalar.
№ 
Atamalar 
Harakat 
Maqsad
Sichqonchani 
ekrandagi istalgan 
nuqtaga strelkani 
boshqarish uchun 
siljitadi. Strelka Siz 
bajaradigan vazifaga 
bog‘liq holda kamon 
o‘qi yoki I-ko‘rinishi 
kabi turli shakllarga 
kirishi mumkin.
Strelka
Buyruqlami 
bajarish uchun 
obyektlami 
siljitish uchun 
ma’lumotlami 
kiritish uchun 
yoki ekrandagi bir 
xil harakatlami 
bajarish uchun
2.
Bosish 
w 
X
Bosing va tezda chap 
tugmani qo‘yib 
yuboring.
Ekrandagi 
obyektni tanlash 
uchun.
3.
Ikki martta bosish
4 
. )
Chap tugmani tezda 
ikki martta bosing va 
qo‘yib yuboring.
Hujjatni ochish 
yoki dastumi 
ishga tushirish 
uchun.
Surish
Ekrandagi obycktni 
siz xohlagan joyga 
ko'chirish uchun 
obyekt ustiga chap 
tugmani bosgan holda 
strelkani o‘shajoyga 
olib borib qo‘yib 
yuboring
Ekrandagi 
obyektni siljitish 
uchun.
0 ‘ng tugmani bosish
0 ‘ng tugmani bosing 
va qo‘yib yuboring
Kontekst menyuni 
chiqarish uchun.
Bu b o ‘limda biz, operatsion tizim ga (W indows XP)ga asos- 
langan foydalanuvchining grafik interfeysi (GUI)ni muhokama 
qilamiz. W indows XPga o ‘tishdan oldin biz GUI bilan b o g iiq b a ’zi 
atamalarga q isq ach ato ‘xtalib o ‘tamiz:
•K o ‘rsatuvchi qurilmalar. 
K o ‘rsatuvchi qurilm alar foyda- 
lanuvchiga ckranning turli qismlarini k o ‘rsatish imkonini beradi. 
Ular buyruqlar ro ‘yxatidan bittasini tanlashda foydalaniladi. Ular

---

shuningdek, ekrandagi obyektlarni boshqarishda foydalaniladi 
(Tanlash yoki ekran atrofida obyektlarni siljitish kabi). Sichqoncha 
eng mashhur ko‘rsatuvchi qurilma; yorug‘lik ruchkasi, joystik va 
o‘shalar qatoridagi sezuvchi ekran.
•Oyna. 
Ekran bir qancha mustaqil bo‘laklarga boMinganda ular- 
ning har biri oyna hisoblanadi. Bir qancha dasturlar natijalarini turli 
oynalarda bir vaqtda ko‘rsatish mumkin. Foydalanuvchi bir das- 
turdan ikkinchi dasturga o‘tishi yoki dasturlar o‘rtasida ma’lumot­
lami almashishi mumkin.
•Menyu. 
Menyu dasturdagi mavjud buyruqlar ro‘yxatini taqdim 
etadi. Har bir menyu obyekti buyruq yoki fimksiyani bildiradigan 
so‘z yoki belgi bo‘lishi mumkin. Menyu obyekti undagi kursomi 
siljitish orqali yoki sichqonchadagi tugmani bosish orqali tanlanishi 
mumkin.