«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

2.1- jadval.
Mahsulot ishlab chiqarish uchun texnologiya komponentlari
Moddiy mahsulot
Axborot mahsuloti
Xom ashyo va materiallar 
tayyorlash
Ma’lumotlar yoki boshlang‘ich 
axborotlami yig‘ish
Moddiy mahsulot ishlab 
chiqarish
Ma’lumotlami qayta ishlash va 
yakuniy axborotlarga ega boiish
Iste’molchilarga ishlab 
chiqarilgan mahsulotlami sotish
Uning asosida qaror qabul qilish 
uchun yakuniy axborotlami 
uzatish
Axborotli 
nuqtai nazar ishlab chiqarishning tamoyillari va 
usullarini bayon qilinishini, 
uskunaviy 
- ishlab chiqarish yordamida 
amalga oshiriladigan mehnat qurollarini, 
ij'timoiy 
- xodimlar va 
ulami tashkil qilishni amalga oshiradi. Tor sanoat m a’nosida, 
texnologiya deganda yakuniy mahsulotni olish maqsadlarida mehnat 
predmeti ustidan qilinadigan harakatlaming izchilligi tushuniladi.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari tushunchasi milliy 
iqtisodiyotda yigirmanchi asming so‘nggi o ‘n yilligida infor- 
matikaning vujudga kelishi jarayonlarida paydo boigan. Axborot- 
kommunikatsiya texnologiyalari axborotlami ishlab chiqish haqidagi 
fan sifatida axborotlami boshqa moddiy resurslar bilan bir qatorda 
butunlay haqiqiy ishlab chiqarish resursi sifatida ko‘rib chiqila 
boshlaganligi uchun vujudga kelgan. Buning ustiga, axborotlar va 
ulaming yuqori darajasi -
bilimlarni 
ishlab chiqarish yangi sanoat 
texnologiyalarini zamonaviylashtirish va yaratishga hal qiluvchi 
ta’sir ko‘rsatdi.
Insoniyat o ‘zining rivojlanishi jarayonida, eng avvalo, uning 
mehnatini yengillashtiruvchi va samaraliroq qiluvchi mehnat 
qurollarini yaratishga e ’tibor bergan. Shunday fikr mavjudki, 
dastlabki mehnat qurollarining paydo bo‘lishi va axborotlami 
almashtirishga ilk harakatlar o ‘rtasida insoniyat million yillik y o in i 
bosib o ‘tgan.
Eng sodda axborot texnologiyalari paydo bo‘lishiga yozuvning 
yuzaga kelishini kiritish mumkin. Bu, qoyalardagi rasmlar va 
p o ‘stloq, papirusdagi rasm va belgilardir. Axborotlardan nusxa 
k o ‘chirishga imkon beruvchi va hozirgi vaqtda ham katta o‘rin 
egallovchi qog‘ozli axborot texnologiyalari asrini ochgan kitobning
15

---

bosib 
chiqarilishi 
axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari 
rivojlanishiga qudratli turtki bergan.
Axborot texnologiyasining bazaviy texnologiyasi quyidagilar: 
texnik ta’minot texnologiyasi, telekommunikatsiya texnologiyasi, 
dasturiy ta’minot texnologiyasi. Bu texnologiyalar hisoblash 
tizimlari va tarmoqlari arxitekturasining aniq variantlari doirasida 
birgalikda harakat qiladi va birlashadi. Ulaming ayrimlari axborot 
texnologiyasi rivojlanishida hal qiluvchi rol o‘ynaydi.
Shunday qilib, avtomatlashtirilgan axborot texnologiyasi texnik 
vositalardan, ko'proq kompyuterlar, kommunikatsiya texnikalari, 
tashkiliy texnika vositalari, dasturiy ta’minot, tashkiliy - uslubiy 
materiallar va texnologik zanjirga birlashgan personaldan iborat 
bo'ladi. Ushbu harakat zanjiri axborotlami yig‘ish, uzatish, to‘plash, 
saqlash, qayta ishlash, foydalanish va tarqatishni ta’minlaydi. Ushbu 
texnologiyalaming asosiy tarkib topishi 2.2 - rasmda keltirilgan.
Agar axborot tizimining butun hayotiy tsikli ko‘rib chiqiladigan 
bo‘lsa, avtomatlashtirilgan axborot tizimi deganda, axborot 
tizimlarini, bazaviy, dasturiy, apparat va kommunikatsiya plat- 
formani loyihalash uslubiyoti va texnologiyasi majmui tushuniladi.
Axborot texnologiyasining asboblari - bu foydalanuvchining 
maqsadga erishishini ta’minlaydigan ish texnologiyasi, ma’lum bir 
turdagi kompyuter uchun moijallangan o‘zaro bog‘liq bir yoki bir 
necha dasturiy mahsulotlar sanaladi.