|
Nazorat savollari
1. Menejmentning mohiyati, maqsad va vazifalari haqida
m a'lumot bering.
2. Menejmentning o‘ziga xos xususiyatlariga nimalar kiradi?
3. Menejmentning mazmuni va vazifalari haqida m a'lum ot
bering.
4. Menejmentning funksiyalari va ulaming tasnifi nimalardan
iborat?
5. Menejment jarayonini axborot bilan ta ’minlash nima?
366
15-mavzu. STATISTIKA FAOLIYATIDA
AVTOMATLASHTIRILGAN AXBOROT TIZIMLARI VA
_________________ TEXNOLOGIYALARI_________________
15.1. Milliy iqtisodiyotni boshqarish tizimida davlat
statiskasining vazifalari, ulaming xizmatlari va tashkil qilinishi.
15.2.
Axborotlami elektron usulda ishlab chiqish maj-
mualari.
15.3. Axborot xizmatlarini ko'rsatish yo'llari.
15.4.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari
asosida
iqtisodiy tahlil vazifalarini echishni tashkil qilish.
15.5. Davlat statistika hisobotlarini elektron ko‘rinishda
shakllantirish va taqdim etish
T ayanch ib o ralar: davlat statistikasi, statistik axborot
tizimlari, AEICH, KMB dasturiy majmuas, «Mezozavr» ADP.
15.1.
Milliy iqtisodiyotni boshqarish tizimida davlat
statiskasining vazifalari, ularning xizmatlari va tashkil qilinishi
Davlat statistikasi
- mamlakat milliy iqtisodiyotini boshqarish
tizimidagi eng muhim bo‘g ‘inlaridan biri. U jamiyat hayotidagi
ommaviy hodisalami o‘rganish, ulaming murakkab o‘zaro aloqalari
va hamkorliklarini aniqlash, hamda milliy iqtisodiyotni faoliyat
yuritish va rivojlanishga ilmiy asoslangan baho berishga qaratilgan.
Davlat statistikasining
asosiy vazifalari
quyidagilar:
- milliy iqtisodiyotning barcha tarmoq va sohalari hamda ularga
tegishli korxonalaming faoliyati haqidagi statistik axborotlami
yig‘ish, ishlab chiqish va turli foydalanuvchilarga taqdim etish;
- hozirgi sharoitda jam iyat ehtiyojlari va xalqaro andozalarga
mos keluvchi ilmiy asoslangan statistik uslubiyotlarini ishlab
chiqish;
- b a rc h a rasmiy statistik axborotlar to ‘liqligi va ilmiy asos-
langanligini kafolatlash;
- milliy
iqtisodiyotni
boshqarish
idoralarining
statistik
faoliyatini
muvofiqlashtirish
va
ular
tomonidan
sohaviy
(muassasaviy) statistik kuzatishlarini o ‘tkazishni ta’minlash;
-barcha foydalanuvchilarga mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy
holati, milliy iqtisodiyotning tarmoq, sohalari va sektorlari haqidagi
367
rasmiy m a’ruzalami tarqatish yo‘li bilan ochiq statistik axbo-
ro tlarg a teng kirishni taqdim etish.
Davlat statistikasi mamlakatda statistik axborot tizimlarini
yaratish uchun baza bo‘lib xizmat qiladi. Davlat statistika idoralari
o‘z faoliyatini 0 ‘zbekistonda hisob va statistika tizimlarida milliy
iqtisodiyotni rivoj-lantirishning davlat tomonidan boshqarishning
muhim tayanchi ekanligiga rioya qilgan holda amalga oshiradi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat Statistika qo'mitasi boshqamv
idoralariga milliy iqtisodiyot tarmoqlar va sohalari hamda ularga
qarashli korxonalar va tashkilotlar faoliyati haqidagi barcha zarur
statistik axborotlami bergan holda, ularga nisbatan tesk ari aloqa
vazifasini bajaradi.
Iqtisodiy kibemetika milliy iqtisodiyotni boshqarish tizimida
davlat statistika idoralari vazifalarini k o ‘rgazmali taqdim etishga
imkon beradi (15.1-rasm).
statistika itiaraiartning vazifalari
368
Boshqaruv obyektlari deganda tizimning me’yoriy faoliyat
yuritishi uchun muntazam nazorat qilish va tartibga solishni talab
qiladigan element tushuniladi. Milliy iqtisodiyotning tarmoqlari,
sohalari hamda ulaming korxonalari va tashkilotlari boshqaruv
obyektlari bo ‘ladi.
Obyektlami boshqarish uchun boshqaruvchi tizim (boshqarish
subyekti) yaratiladi, u ulami o‘z vaqtida me’yoriy faoliyat yuritishga
olib
kelishni
ta ’minlaydi.
Boshqaruv
idoralari
boshqarish
obyektlariga davlat statistika idoralari orqali to‘g ‘ridan-to‘g‘ri aloqa
(vazifalar) va teskari aloqa (hisobot) vositasida ta’sir qiladi.
Davlat statistika idoralari, davlat boshqaruvi idoralarini milliy
iqtisodiyot tarmoq va sohalarining faoliyati haqida xabardor qilib,
vazifalar ko‘rinishidagi boshqaruvchi axborot qabul qilingani va
boshqaruv obyektlarining haqikiy holatidan kelib chiqqan holda
qayd etilgan, m o‘ljallangan harakatlarida aks ettiriluvchi muhim
signal vazifalarini bajaradi.
Statistik axborot tizimlari murakkab tizimlaming oldiga
qo‘yilgan quyidagi barcha talablariga javob beradi:
• umumiy maqsadga erishish uchun tizim elementlarining
muvofiq o ‘zaro hamkorligi nuqtai nazaridan birligi;
• katta o‘lchamlilik;
• holatning murakkabligi va boshqalar.
0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasiga qarovchi
davlat statistika idoralari o‘z ishini umumiy tamoyillar, davlat
statistikasining yagona uslubiyoti va ulami tashkil kilinishi asosida
bajaradi. Ulaming asosiy vazifasi - mamlakatda hisob va statistika
ishiga markazlashtirilgan holda rahbarlik qilishdir. Q o‘mita tizimi
butun rcspublikani qamrab olgan, davlat statistika idoralari
mamlakatning barcha m a’muriy-hududiy tuzilmalarida mavjud. Bu
idoralar minglab sanoat korxonalari, qurilish, qishloq xo‘jalik
korxonalari, mulkchilik shakllaridan qat’i nazar, o‘n minglab
madaniy, maishiy va boshqa muassasa hamda tashkilotlardan kelib
tushgan statistik axborotlami yig‘adi va qayta ishlab chiqadi.
Statistik
axborotlar
turli-tumanligi,
ommaviyligi
va
kelib
tushishining davriyligi bilan farklanadi. K o‘rsatib o‘tilgan obyekt-
lardan kelib tushgan barcha statistik hisobotlami ishlab chiqish
369
yiliga bir necha milliard hisoblash operatsiyalam i bajarishni talab
qiladi.
Bunday katta ishni bajarish uchun q o ‘m ita axborotlam i y ig ‘ish
va ishlab chiqish b o ‘yicha zamonaviy axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarining tarm og‘iga ega. U nda turli hisoblash texnikasi
vositalarini q o ‘llash statistik axborot tizim lariga statistik ax
borotlam i ishlab chiqishni avtom atlashtirish darajasini belgilovchi
«inson-mashina» xarakterini beradi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo ‘mitasi tomonidan
davlat
statistika
idoralariga
respublika
darajasidagi
m ar
kazlashtirilgan rahbarlik amalga oshiriladi. U asosiy hisob-statistika
markazi sifatida va 0 ‘zbekiston Respublikasi hukumati, respublika
vazirlik va qo‘mitalari, boshqa tashkilotlami statistik axborotlar
bilan ta’minlaydi.
Q o‘m ita statistik axborotlam i o ‘z vaqtida obyektiv (to‘g ‘ri) va
ishonchli ishlab chiqish, ulam i ko‘rsatilgan idoralar va keng
jam oatchilikka yagona ilmiy uslubiyot asosida yetkazib berish
vazifasi yuklangan.
Ushbu vazirlik mam lakat hududidagi hisob-statistika ishlari,
xususan, statistika b o ‘yicha viloyat qo‘mitalari faoliyatini tashkil
qilishga rahbarlik qiladi.
Statistikaning viloyat idoralari korxonalar va tashkilotlar bilan
bevosita va doim iy axborotli muloqotda b o ‘lib, ularga hisob va
hisobotni tashkil qilishda amaliy yordam k o ‘rsatadi va o ‘z
mintaqasida asosiy axborot manbai b o ‘ladi.
Viloyat qo ‘mitalari tarkibiga statistika b o ‘yicha tuman (shahar)
boshqarmalari
(bo‘limlari)
-
davlat
statistika
tizimining
boshlang‘ich tashkilotlari kiradi. U lar barcha qishloq x o ‘jalik,
sanoat, qurilish, transport, maishiy xizm at ko'rsatish korxonalari,
tuman yoki shahar m aorif va sog‘liqni saqlash idoralari ishi haqidagi
axborotlami yig‘adi va qayta ishlab chiqadi.
Davlat statistika idoralari statistik ishlam ing yagona uslubiyoti
va yagona rejasi bo‘yicha ishlaydilar, ular tegishli yuqori idoralar
tomonidan tasdiqlanadi. Bu rejaga kiritilgan vazifalar iqtisodiyot
sohalariga mos keluvchi statistika sohalari b o ‘yicha taqsim langan
(15.2-rasm).
370
Turli sohalarda hal etiladigan statistik vazifalar foydalanuvchi
nuqtai
nazaridan
tartibga
soluvchi
va
so‘rov
(tartibga
solinmaydigan) vazifalariga bo'linadi. Ular orasida, o‘z navbatida
axborot xizmati ko‘rsatish vazifalari va boshqaruvning turli idoralari
uchun iqtisodiy tahlil vazifalari farqlanadi.
M a k ry k jtis o d iy k o 'rs a ik ic h la r
( iijtiM xliy b a la m la r)
T a r u o q l a r a r o s ts lis tik u
M o l h a
B ah o lai
М ехиа!
S av d o va
to v arla r
b«zo ri
T ash q i
iq tiso d iy
faoiiyat
T a r i m u j l a r s ls tis lik a s i
Ish lab
Q ish lo q
Q u rilis h
A lo q a va
Ijtim o iy so h a
D em o
A holini
еЬ Ц а-
xt.i'jaligi
va
trauv po rt
v a x i/m a l
gratiy a
v ashash
rish
invesiit-
siya
k o ’rxatish
d arajasi
Do'stlaringiz bilan baham: |
