«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

Dasturni qo‘llab quwatlash va hujjatlashtirish.
Dastumi hujjatlashtirishda dastur yozishda beshinchi qadam 
hisoblanadi. Natijaviy hujjatlashtirish dastuming ishlash tartibi va 
undan qanday to‘g‘ri
foydalanish 
haqida 
bo‘ladi. 
Hujjatlashtirish 
dasturlash 
jarayonining yakuni emas. Dasturlashning barcha bosqichlaridan 
o‘tilgan bo'lishi 
lozim. 
Hujjatlashtirish 
kelajakda 
dastumi 
ishlatmoqchi bo‘lgan odamlar uchun kerak.
(i)Foydalanuvchi uchun hujjatlashtirish.
Tijorat to‘plamining dasturiy ta’minoti sotib olganimizda, 
elektron jadvalga o‘xshashi bo‘lsa, bunday holda qo‘llanmani 
ko‘ramiz. Bu foydalanuvchi hujjatidir.
(ii) Operator hujjatini tayyorlash
Miqdori ko‘p bo'lgan kompyuterdan bir vaqtda foydalana 
oladigan odam operator deyiladi. Chunki ular har doim ham 
dasturchi bo‘la olmaydi, dasturda nosozlik bo‘lganda ularga 
aytishimiz kerak. Operator uchun tayyorlangan hujjatlar shu 
ma’lumotlami ularga yetkazadi.
(iii)Dasturchi hujjatini tayyorlash.
Agar tez - tez dasturchi xodimlaming 4/1 qismi har yili o‘z ish 
joyini tark etsa, bo‘lajakda bo‘ladigan dasturchilar 4 yildan so‘ng 
yangi gumh dasturchilaridan tashkil topiladi va o‘z vazifasi haqida 
umuman tushunchaga ega bo‘lmaydilar. Dasturchilar uchun 
tayyorlanadigan hujjatlashtirish aynan yangi kelganlar uchun 
dasturlami saqlab qolish uchun yordam beradi.
(iv) Dasturni saqlab qolish.
Saqlab qolish o‘z ichiga har qanday dastumi saqlab turgan 
ishchi dasturi, xatosiz, va hozirgi kungacha moslashish, o‘zgartirish, 
ta’mirlash, o'lchash, sinovdan o‘tkazish va boshqalarini oladi. 
Zamonaviy tashkilotlarda tez o‘zgarishlar ulaming bog‘lanib turgan 
kompyuterlariga ta’sir ko'rsatadi. Shunday qilib, dastumi saqlab 
qolish muhim masala hisoblanib, unga tegishli boigan barcha 
hujjatlari kelajakda dasturchilar uchun qo‘l kelishi kerak.
269

---

Nazorat savollari:
1. Iqtisodiy-ijtimoiy masalalami shaxsiy kompyuterlarda echish 
qandan bosqichlardan iborat?
2. Masalaning qo'yilishi deganda nimani tushunasiz?
3. Sonli usulni tanlash qanday amalga oshiriladi?
4. Hisoblash 
jarayonlarini 
algoritmlashtirishni 
tushuntirib 
bering.
5. Algoritm ta’rifini keltiring.
6. Operatorlar nima uchun xizmat qiladi?
7. Algoritmlaming blok-chizmasi nima uchun xizmat qiladi?
8. Hisoblash jarayonlarining turlarini keltiring.
270

---