Bog'liq Axborot aylanma qaytnomalar haqida tushuncha
Axborot aylanma qaytnomalar haqida tushuncha Reja: 1.Tartibga soluvchi schetlar. 2. Taqsimlovchi schetlar. 3. Taqqoslovchi schetlar. 4. Aylanma qaydnomalar to‘g‘risida tushuncha. . Tartibga soluvchi schetlar 3. Taqsimlovchi schetlar 4. Kalkulyasiya schetlari 5. Taqqoslovchi schetlar 1.Asosiy schetlarni 2 turi mavjud: 1. Aktiv. 2. Passiv. Aktiv schetlar o‘z navbatida quyidagilarga bo‘linadi: - mehnat vositalari va uzoq muddatli aktivlarni; - aylanma mablag‘larni; - xo‘jalik munosabatlarini aks ettiruvchi aktiv schetlar. Mehnat vositalarini va uzoq muddatli aktivlarni aks ettirish uchun qo‘yidagicha schetlar mo‘ljallangan. 0100 - Asosiy vositalar. 0300 - Lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalar. 0400 - Nomoddiy aktivlar. 0600– Uzoq muddatli moliyaviy qo‘yilmalar 0700 - O‘rnatiladigan asbob-uskunalar. 0800 - Kapital qo‘yilmalar va x.k. schetlari. Aylanma mablag‘lari hisobi qo‘yidagi schetlarda olib boriladi: 1000– Materiallar. 5000 – Kassa. 5100–Hisoblashish scheti. 5200 – Valyuta scheti. 5500– Banklardagi maxsus schetlar. 5600– Pul hujjatlari. 5700 – Yo‘ldagi jo‘natmalar. 5800 – Qisqa muddatli moliyaviy qo‘yilma. 2800 – Tayyor mahsulot. 2900 – Tovarlar va x.k. schetlari. Xo‘jalik munosabatlarini aks ettiruvchi aktiv schetlarga qo‘yidagilar misol bo‘ladi: 4200 –Xodimlarga berilgan bo‘naklar yuzasidan hisoblashishlar. 4700 – Xodimlar bilan boshqa operatsiyalar bo‘yicha hisoblashish. 4800 – Turli debitorlar va kreditorlar bidan hisob-kitob. 4000 –Olinadigan schetlar. 0900 –Uzoq muddatli debitorlik qarzlar va x.k. schetlar. Asosiy schetlardan yana biri passiv schetlar, o‘z navbatida korxona o‘z mablag‘lari manbalarini va chetdan jalb qilingan mablag‘lar manbalarini, majburiyatlarini aks ettiruvchi passiv schetlarga bo‘linadi. Korxona o‘z mablag‘lari manbalarini aks ettiruvchi passiv schetlarga qo‘yidagilar misol bo‘ladi: 0200 – Asosiy vositalar eskirishi. 0500– Nomoddiy aktivlarning eskirishi. 8700– Taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar). 8300- Ustav kapitali 8900 – Kelgusidagi xarajatlar va to‘lovlar yuzasidan zahiralar. CHetga jalb etilgan mablag‘lar manbasi, mujburiyatlarni aks ettiruvchi schetlarga misol: 6810 – Banklarning qisqa muddatli kreditlari yuzasidan hisoblashish. 7810 – Banklarning uzoq muddatli kreditlari yuzasidan hisoblashish 6820 – Qisqa muddatli qarzlar yuzasidan hisoblashish. 7820 – Uzoq muddatli qarzlar yuzasidan hisoblashish. 7210 – Muddati uzaytirilgan uzoq muddatli majburiyatlar va x.k. schetlar. 3.Tartibga soluvchi schetlar. Korxona ba’zi xo‘jalik mablag‘lari hisobini yuritishda bir necha bahodan foydalanish zaruriyati tug‘iladi. SHunday mablag‘lar va ular tashkil topish manbalari hisobini yurituvchi schetlar tartibga soluvchi schetlar deb ataladi. Bunday schetlar qo‘yidagi turkumlarga ajratiladi: 1. Kontrar schetlar: A) kontrar aktiv B) kontrar passiv 2. To‘ldiruvchi schetlar: Bunday schetlarni tartibga soluvchi schetlar deb atalishga sabab ular buxgalteriya hisobini boshqa schetlaridagi ko‘rsatkichlarni tartibga solish xususiyatiga egaligidadir. Masalan: kontraktiv schetlar passiv schetlar bo‘lib, balans aktividagi mablag‘lar hisob uchun mo‘ljallangan ba’zi schetlar ko‘rsatkichlarni tartibga solib turadi. 0200 - «Asosiy vositalarning eskirishi» kontraktiv schetlar asosiy vosita boshlang‘ich (joriy) qiymatini aks ettiruvchi 0100- «Asosiy vositalar» schetlar ma’lumotlarini tartibga soladi. 0500 – «Nomoddiy aktivlarning eskirishi» scheta esa, 0400- «Nomoddiy aktivlar» schetidagi ko‘rsatkichlarni tartibga soladi. Misol uchun: Korxonadagi nomoddiy aktivlar boshlang‘ich qiymati 150.000 so‘m 0400 – «Nomoddiy aktivlar» schetida aks ettirilgan va balans aktivida ko‘rsatilgan. Nomoddiy aktivlar qoldiq qiymatini aniqlash uchun 0500 – «Nomoddiy aktivlarning eskirishi» kontraktiv schetidagi ma’lumotdan foydalanish zarur. Unga ko‘ra, nomoddiy aktivlar eskirish summasi 45.000 sumni tashkil etadi deb faraz qilsak, nomoddiy aktivning qoldiq qiymati qo‘yidagiga teng bo‘ladi: 150.000 so‘m – 45.000 so‘m = 105.000 sum. Savdo korxonalarida tovarlar hisobi 2910 – «Tovarlar» aktiv schetida yuritiladi. Ushbu schetda tovarlarni sotish bahosi aks ettiriladi. Ushbu tovarlarni sotib olish bahosini aniqlash uchun, tartibda soluvchi kontraktiv schet 2980 – «Savdo ustamasi» dagi ma’lumotlardan foydalanish zarur. Masalan: korxonadagi tovarlar qoldig‘i 2910 – «Tovarlar» scheti debetida
