«Автотранспортни ишлатиш ва таъмирлаш» тайёрлов йыналиши

Differensialning vazifasi va ishlash prinsipi
Differensial aylantiruvchi momentni asosiy uzatmadan yarim o‘qlarga uzatadi va avtomobil burilganda hamda yo‘lning notekisliklarida yarim o‘qlarni turlicha tezliklar bilan aylanishlariga imkon beradi. Avtomobillarda konussimon shesternyali differensiallar qo‘llanib, ular yarim o‘q shesternyalari (3) satellitlar (4) va ularni birlashtiruvchi, asosiy uzatmaning yetaklanuvchi shesternyasiga mahkamlangan korpusdan iborat.





1-rasm. Differensialning tuzilishi va ishlashi.
1-satellit o‘qi; 2-yetaklanuvchi shesternya; 3-yarim o‘q shesternyalari; 4-satellitlar;
5-yetaklovchi shesternya; 6-yarim o‘q.
Bunday turdagi differensiallar, yetaklovchi ko‘priklar g‘ildiraklari orasida g‘ildiraklararo differensial sifatida ishlatiladi. Differensialning ish prinsipini o‘rganishda satellitlar o‘qi korpusga o‘rnatilgan deb hisoblaymiz. Asosiy uzatmaning yetaklovchi (5) va yetaklanuvchi (2) shesternyalari xarakatlanganda aylantiruvchi moment satellit o‘qlariga (1) va undan satellitlar orqali yarim o‘q shesternyalariga (3) hamda yarim o‘qlarga (6) uzatiladi.
Avtomobil to‘g‘ri va tekis yo‘lda xarakatlanganda orqa g‘ildiraklar bir xil qarshilikka duch keladi va bir xil chastota bilan aylanadi. Satellitlar o‘z o‘qlari atrofida aylanmaydi va ikkala g‘ildirakka bir xil aylantiruvchi moment uzatiladi. Xarakatlanish sharoiti o‘zgarganda masalan, chapga burilishda chap yarim o‘q sekinroq aylana boshlaydi, chunki u bilan bog‘langan g‘ildirak qarshilikga duch keladi. Satellitlar aylanishi sekinlashayotgan (chap) yarim o‘q shesternyasi bo‘ylab dumalab va o‘ng yarim o‘qning chastotasini orttirib, o‘z o‘qi atrofida aylana boshlaydi. Natijada o‘ng g‘ildirak o‘zining aylanishlarini tezlashtiradi va tashqi radius yoyi ko‘proq yo‘lni bosib o‘tadi.
Yarim o‘q shesternyalarining tezliklari o‘zgarishi bilan bir paytda, g‘ildiraklardagi aylantiruvchi moment ham o‘zgaradi – tezlashayotgan g‘ildirakda moment pasayadi. Chunki, differensial momentni g‘ildiraklarga teng taqsimlaydi, shuning uchun sekinlashayotgan g‘ildirakda ham momentning pasayishi sodir bo‘ladi. Buning oqibatida g‘ildiraklardagi yig‘indi moment va avtomobilning tortish xususiyati pasayadi.

8.