Avtosamosvallar

Avtosamosvallar tuzulishi va asosiy qismlari
Avtosamosvallar 3 ta asosiy qismdan tashkil topadi: dvigatel, shassi va kuzov (yuk platformasi).
Dvigatel - mexanik energiya manbai bo’lib, avtomabilni harakatga keltiradi. Avtomobillar uchun divigatelь sifatida siqilgan yoqilg’i issiklik energiyasini mexanik ishga aylantirib beruvchi ichki yonuv dvigatellari ishlatiladi.

Karyer yuk avtomabillarida dizel yoqilg’isida ishlovchi yoqilg’ini siqish xisobiga o’t oluvchi divigatellardan foydalaniladi.

Siqilish hisobiga o’t oluvchi dvigatellarda issiq aralashma tsilindr ichida yoqilg’i va havodan tayyorlanadi. Issiq aralashmaning tsilindr ichida yuqori darajada siqilishi natijasida harorati keskin oshadi va o’t olishga sabab bo’ladi. Dizelь dvigatellarida yoqilg’ini yuqori darajada siqish katta iqtisodiy tejamkorlikni ta’minlaydi va quvvat birligiga to’g’ri keladigan yoqilg’i sarfi karbyuratorlarga nisbatan 35-40%. Kamdir. qo’lanilayotgan dizel yoqlig’isi benzinga nisbatan arzondir, shuning uchun dizelda ishlovchi dvigatellar konchilik mashinalarida asosiy o’rin tutadi.

Hozirgi kunlarda kar’er avtosamosvallarida yuqori aylanish chastotali to’rt taktli 6, 8 va 12 tsilindrli V – shaklli dvigatellar ishlatilmoqda.Ularning aylanish chastotasi 1500-2000 ayl/min, quvvati 250 dan 1700 kVT gachani tashkil etadi.
Ichki yonuv dvigatellarining asosiy elementlari karter, tsilindrlar bloki, krivoship-shatunli mexanizm(tirsakli val, shatunlar, porshenlar), gaz taqsimlash mexanizmi (klapanlar, taqsimlash vallari). Dvigatell ishlashi uchun quyidagi tizimlar bilan ta’minlanadi: yoqilg’i tarmog’i (yoqilg’i baklari, nasoslar, filьtrlar, forsunkalar); havo bilan ta’minlash tarmog’i; dvigatelni moylash tarmog’i (moy baklari, nasoslar, filьtrlar, radiator); dvigatelni sovutish (suv nasosi, radiator, ventilyatorlar); dvigatelni ishga tushirish tarmog’i (elektrostarter, dvigatelni ishga tushirish uchun siqilgan xavo yetkazuvchi uskunalar).
Yuk ko’tarish qobiliyati va avtosamosvallar quvvati oshishi bilan gazoturbinali dvigatellarga o’tish g’oyasi mavjuddir. Gazoturbinali dvigatellarning asosiy afzalliklari soda konstruktsiyali, kichik massa va o’lchamlar, past xaroratlarda xam ishga tushirish oson, zararli gazlarning kamligidir. Kamchiliklari: yoqilg’i svarfining keskin oshishi, narxi qimmat va changlangan xavoga juda sezgir.
Xozirgi kunlarda vatanimiz va xorijiy mamlakatlarda yuk avtosamosvallarining birdan-bir kuch beruvchi qismi sifatida ichki yonuv dvigatellari ishlatilib kelinmoqda.
Shassi – dvigatelьdan yetaklovchi g’ildiraklarga aylanish momentini uzatishga xizmat qiladigan barcha qism va mexanizimlar (transmissiya), yuruvchi qismlar va boshqarish mexanizimlaridir.