Avtomobilsozlik

Nazoratning  bort  tizimi 

(NBT)  XX  asrning  70-yillarida  avtomobillarda  joriy  qilini 

boshladi.  U  haydovchiga  nosozliklarni  kelib  chiqishi  yoki  agregatlar,  mexanizmlar,  tizimlar, 

asboblarning  ishining  buzilishi  haqida  axborot  berib  turadi.  Bu  nosozlik  joyini  tez  aniqlash, 

oldindan  texnik  hizmat  kshrsatish  hajmini  rejalashga  yordam  beradi.  Uning  nazorat  zonasiga 

harakat  xavfsizligi  va  avtomobilning  ishonchliligiga  taosir  etuvchi  elementlar  kiradi,  aynan: 

dvigatelning  moylash  tizimidagi  moy  satxi,  sovituvchi  suyuqlik,  tormoz  suyuqligi,  oynalarni 

yuvish  suyuqligi  satxlari.  Bundan  tashqari  tayyorlash  firmalari  belgilab  beruvchi  boshqa 

nosozliklar bshlishi mumkin. 

NBTni  qshllash  maqsadlari  —  haydovchini  avtomobilning  asosiy  tizimlarini  nazorat 

qilishda ozod qilish; haydovchini nosozliklar kelib chiqishini ularning axamiyati bilan baholash; 

haydovchini navbatdagi TXKni shtkazish tshg`risida ogohlantirish. 

NBTning quyidagi shakllari qshllaniladi: 

–  joriy  nosozliklar  tshg`risidagi  ahbarotlar  kompyuterga  kiritiladi  va  TXK  stansiyalariga 

borguncha  saqlanadi,  u  erda  diagnostikachi-usta  bu  ahbarotlarni  displey  ekranida  kshrishi 

mumkin; 

–  diagnostika  jarayonida  kompyuter  savollar  beradi  va  diagnoschining  javoblarini  taxlil 

qilgan holda nosozlikni tshg`ri aniqlaydi. 

VAZ-2109 avtomobillarida NBT 12 ta parametrni nazorat qiladi. SHt oldirish yoqilgandan 

keyin  ekranda qizil  signalizatorlar  yoritib turadi:  «Xavfsizlik  kamarini  taqing»,  «Tshxtab  turish 

tormozi», dvigateldagi moyning xalokatli bosimi, tormoz nakladkalarining eyilishi, tormozlanish 

fonarlarining  nosozligi,  dvigatelning  qizib  ketishi.  Sariq  signalizatorlar  ishlash  vaqtida  qoida 

buzarliklar haqida axborot beradi: dvigatel poddonida moyning, tormoz, sovituvchi va yuvuvchi 

---

31 

 

suyuqliklar, bakdagi yonilg`i satxi, bort tarmog`idagi kuchlanishlar past. Alohida  «Stop» katagi 

xech bshlmaganda bitta qizil signalizator ulangan bshlsa ham yoritadi.