Avtomobilning ekologik xususiyatlari. Reja

Download 111,71 Kb. bet 8/12 Sana 13.04.2022 Hajmi 111,71 Kb. #547849

Bog'liq
9. Avtomobilning ekologik xususiyatlari

Ko`rsatkichlar

Tarkibi: Butan	6
Riformat	30
Alkilat	20
Ligroin	44
15,5°S dagi zichligi, kg/l	0,775
Smola miqdori ASTM buyicha, g/ml	-
Brom soni	14
Fraktsiya tarkibi, °S:
Qaynashning boshlanishi harorati	32,2
10 foiz bug`panish harorati	65,6
50 foiz bug`lanish harorati	127,8
90 foiz bug`lanish harorati	183,9
Qaynashning oxiridagi harorat	215,0
Oktan soni:
tadqiqot usulida: toza yonilg`i	95,6
0,5 mlTEQ/kg antidetonator qo`shilganda	98,5
3,0 mlTEQ/kg antidetonator qo`shilganda	102,6
motor usulida: toza yonilg`i	86,2
0,5 mlTEQ/kg antidetonator qo`shilganda	89,0
3,0 mlTEQ/kg antidetonator qo`shilganda	93,2

Gaz kondensati. Gaz konlaridan olingan gaz yonilg`ilari tarkibida uglevodorodlarning ancha og`ir fraktsiyalari ko`pincha mavjud bo`ladi, ular gaz bosimi ortganda va harorati pasayganda oson suyiladi. Gaz kondensatlari deb atalmish ushbu fraktsiyalar neftdan olinadigan standart suyuq yonilg`ilar o`rnida, mazkur yonilg`ilar kamyob bo`lganda yoki iqtisodiy mulohazalarga ko`ra ishlatilishi mumkin.
O`rta Osiyo gaz konlaridan olinadigan 1 m³ gazning tarkibidan 15-170 sm suyuq gaz kondensatlari olinadi.
Albatta, gaz kondensatlarini IYoDlarni deyarli qayta o`zgartirmagan holda qo`llash maqsadga muvofiq bo`ladi. Gaz kondensatla­rini qo`llash dvigatelning texnik-iqtisodiy ko`rsatkichlarini suyuq yonilg`ilarga nisbatan pasaytirmasligi lozim. Gaz kondensatlarining muhim tomoni ishlab chiqarishning arzonligi, saqlaganda xossalarining o`zgarmasligi xususiyatlari va tarkibining doimiyligidadir. O`rta Osiyo mazkur yonilg`ilarni eng ko`p yetkazib beradigan region bo`lib, na faqat o`z talablarini, balki Ural, Kozog`iston va Markaziy rayonlarni ham ta`minlaydi. Turli konlardan olinadigan gaz konden­satlarining tarkibida uchqun bilan yondiriladigan IYoD talablariga javob beradigan yengil gaz kondensatlari va dizellarda qo`llash mum­kin bo`lgan og`ir gaz kondensatlari mavjud bo`ladi. O`rta Osiyo regioniga mansub bo`lgan bu ikki turkum gaz kondensatlarining ba`zi bir xususiyatlarini ko`rib chiqamiz. Ikkala turkum uchun umumiy jihatlar shuki, gaz kondensatlari tarkibida cheksiz birikmalar mavjud emas va ular aromatik, naften hamda parafinli uglevodorodlardan tarkib topgan.
Engil gaz kondensatlari Muborak, Gazli, Uchkir va boshqa konlardan olinadi. Ular benzinlarga nisbatan past haroratda qaynay boshlaydi, bu o`z navbatida IYoD ta`minlash tizimida bug` tiqinlari paydo bo`lishiga moyillikni kuchaytiradi.
Biroq maxsus tadqiqotlar shuni ko`rsatadiki, zamonaviy IYoDlarning ta`minlash tizimida bug` tiqinlari hosil bo`ladigan haroratda mashinalarning O`rta Osiyo regioni sharoitlarida ishlaganida yuzaga keluvchi odatdagi qiymatdan biroz yuqori bo`lar ekan.
Gaz kondensatlari uncha yuqori bo`lmagan antidetonatsion xusu-siyatlarga ega bo`lib, ularning oktan soni 54-58 oralig`ida bo`ladi. Bi­roq TEQ qo`shish hisobiga gaz kondensatlarining oktan sonini o`rta sifatli benzinlarnikiga tenglashtirish mumkin. Gaz kondensatlarini yuk,ori oktanli benzinlar bilan aralashtirib ularning detonatsiyaga chidamliligini zamonaviy IYoDlar talab qilinadigan darajagacha oshi-rish mumkin. Bu holda gaz kondensatlaridan foydalanish sof benzinga bo`lgan talabni 50-60% kamaytiradi.
Gaz kondensatlarining qovushoqligi benzinlarnikiga yaqin bo`l-ganligi uchun IYoD ta`minlash tizimini konstruktiv jihatdan o`zgarti-rish talab qilinadi. Maxsus tajribalar yengil gaz kondensatlarining yetarli darajada barqaror ekanligini hamda ularni saqlash paytida isroflar (bug`lanish tufayli) yuqori emasligini ko`rsatdi. Gaz konden­satlarining ba`zi xossalari 2.16 jadvalda keltirilgan.
Og`ir gaz kondensatlari Shohpaxti, Achak, Shatlik, Karim, Islim, Qora-Chop, Ravot, Gugurtli va boshqa gaz konlaridan olinadi. Tajribalar shuni ko`rsatadiki, ularda dizel yonilg`isiga qaraganda yen­gil fraktsiyalar ko`proq ekan. Bu jihat dizelning ishga tushish xususiyatlarini yaxshilashi va o`z-o`zidan alangalanishgacha bo`lgan davrda yonish kamerasida bug`lanishni jadallashtirishga olib kelishi kerak. Shu bilan birga, smolali qoldiqlar, so`xta va ishlatilgan gazlarda tutun hosil qiladigan og`ir fraktsiyalar miqdori mazkur gaz kondensatlarida standart yonilg`iga qaraganda sezilarli darajada kam bo`ladi va u dizel xususiyatlariga ijobiy ta`sir ko`rsatadi. Ko`pgina gaz kondensatlarining tsetan soni 40-65 oralig`ida, ya`ni dizel yonilg`inikiga teng yoki biroz yuqori bo`ladi. Bu jihat odatdagidek rostlashlarda IYoDning ancha ravon ishlashini ta`minlaydi.
Gaz kondensatlarining zichligi va qovushoqligi, odatda, dizel yonilg`isinikidan kam bo`ladi, bu esa dizel yonilg`isiga mo`ljallangan yonilg`i tizimidagi tsikl davomida beriladigan yonilg`i miqdorining biroz kamayishiga va purkash bosimining pasayishiga olib kelishi mumkin. Agar dizel ko`rsatkichlari standart yonilg`ilarda ishlagandagi ko`rsatkichlardan sezilarli darajada yomonlashadigan bo`lsa, gaz kon­densatlarining qovushoqligini maxsus quyuqlashtirgichlar, masalan, po-liizobutilen yoki dizel yonilg`isi qo`shib oshirish mumkin. Natijada standart yonilg`iga bo`lgan talab 40-50% kamayadi.
Qator gaz konlaridan olinadigan gaz kondensatlari tarkibida eng zararli modda - oltingugurt bo`ladi. Ba`zi hollarda ularning miqdori 3 foizgacha yetadi va bu gaz kondensatlarini IYoDlari uchun yonilg`i sifatida ishlatishni cheklab qo`yadi. Gaz kondensatlari tarkibidagi oltingugurtni kamaytirish uchun maxsus texnologiya qo`llash ta­lab etiladi, bu esa gaz kondensatlari ishlab chiqarishni qimmatlashtiradi. Biroq O`rta Osiyo regionida ishlab chiqariladigan gaz konden­satlarining tannarxi IYoDlarida qo`llaniladigan standart yonilg`ilarnikidan bir necha marta arzonga tushadi. Chunki gaz kondensatlaridan gaz konlari yaqinidagi rayonlarda foydalaniladi, shuning uchun tashib keltirishga sarflanadigan xarajatlar standart yonilg`ilarnikiga nisbatan kam bo`ladi.
27.6-jadval. Gaz kondensatorlarining xossalari

Ko`rsatkichlar nomi	Gaz kondensatlari					DAST 302-82 buyicha yozgi L dizel yonilg`isi
	I	II		III
TSetan soni	43		53		52	kamida 45
Fraktsiya tarkibi, °S qaynay boshlash harorati 50% qaynash harorati qaynash oxiridagi harorat	103 151 292		111 201 350		140 208 345	280 dan past 360 dan past
20°S dagi kinematik qovushokligi,mm2/s	1,2		1,7		2,1	3,0...6,0
Oltingugurt mikdori, % umumiy merkaptanli	0,02 0,0001		0,02 0,0001		0,02 0,0001	ko`pi bilan 0,2% ko`pi bilan 0,01%

Download 111,71 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham: