Автомобилларда юк ва пассажирлар таши асослари

Вақтинчалик маршрутлар 
эса муайян мавсум- 
да ёки заруратга кўра (масалан ш анба ва якш анба кунлари дам 
олиш учун) ташкил қилиниш и мумкин.
Одатда, ҳар бир автобус м арш рути га тарти б рақам и бе- 
рилади. Ш аҳар м арш рутларига 1 д ан 99 (й и р и к ш аҳарлар- 
да 199) гача, ш аҳар атроф и м арш рутлари га 101 д ан 199 
гача (201 дан 299 гача) ва ш аҳарлараро марш рутларга кей- 
инги сон л ар тарти б рақам лари бери лади . Агар эксп ресс 
ва тезлаш ти рилган м арш рутлар бўлса, автобуслар тартиб 
рақам лари га “ Э ” ва “Т ” , қ и сқ арти ри л ган м арш рутларга 
эса “ Қ ” ҳарф лари қўш илади.
Автобус маршрутииииг си ф ат кўрсаткичлари. 
Автобус 
м арш рутлари ҳаракатини таш ки л этиш даги п ассаж и рл ар- 
га хизм ат кўрсатиш д араж аси ва тр ан сп о р т воситаларидан 
ф ой дал ан и ш сам арадорл и ги н и белгиловчи асоси й си ф ат 
к ўрсатки ч лари га қ у й и даги л ар киради: ҳар акат тезл и ги , 
ҳаракат и н тервали, салон с и ғи м и н и н г тў л ган л и к к о э ф ф и - 
ц иенти , п ассаж и рлар ал м аш и ш к о э ф ф и ц и ен ти ва улар- 
н и н г ўртача қатнов м асоф аси.
Ҳ а р а к а т инт ервали дейилганда, м арш рут даги б екат лар-
д ан авт об усларнин г к е т м а -к е т ў т и ш о р а ли қ ва қ т и т уш у-
нилади.
Ҳ аракат интервалларига кўра автобус марш рутлари сер- 
қатн ов ва си й р а к қатновли хилларга бўли н ади . Ҳ аракат 
интервали 10-15 м инутдан ош м ай ди ган м арш рутлар сер- 
қатн ов м арш рутларга киради. Бундай м арш рут б екатла- 
рида ҳаракат интерваллари тўғрисидагина маълумотлар бе- 
ри лган бўлади, чунки автобуслар кел и ш и н и кутиш вақти 
оралиғи катта эм ас. Қ атн овлар си й р а к бўлган м арш рут- 
ларн и нг ҳар бир бекатида п ассаж и рларн ин г ўз вақтида етиб 
келиш ва автобусларга чи қа о л и ш л ар и н и белгиловчи ан и қ
қатн ов ж адваллари бўлиш и зарур.
Ш аҳар ва шаҳар атрофи маршрутларидаги пассажирлар 
оқим инингалоҳида хусусияти шундан иборатки, бундай мар- 
шрутларда эрталабки ва кечки “таш иш ч ўққиси ” соатла- 
рида (1,5-2,0 соат мобайнида) ҳаракатнинг серқатновлиги 
янада ош ирилиш и, қолган вақтларда эса, яъни “таш иш
201

---

чўққиси” соатлари оралиғида ҳаракатни бироз камайтириб, кеч­
ки “таш иш чўққиси” дан сўнгэса маршрутлардаги автобуслар- 
ни аста-секин ўз саройларига қайтариш талаб этилади. Бундай 
\ол, ўз навбатида, маршругларда ишловчи автобусларнинг йўна- 
лиш даги режими ҳар хил бўлиш ини талаб этади. Автобуслар 
иш режимларини ҳар хил қилиш эса автобусда ишловчи брига- 
далар меҳнатини гашкил қилиш нингтурли шаклларидан фой- 
даланишни тақозо эгсши.
Автобус бригадалари меҳнатини таш кил этиш ш аклла- 
ри улар хизм ат этадиган м арш рут хусусиятларига кўра тан - 
ланади ва улар қуйидаги талабларга жа!$об бериш и лозим: 
пассаж ирларга яхш и хизмат кўрсатиш ва автобусларнинг 
барча иш соатларида ҳам ҳаракат м унтазам лигини сакдаб 
бориш ; автобусларни иш марш рутларига белгиланган жад- 
валга биноан чиқариш ; пассаж и рларн ин г хавф сизлигини 
таъм инлаш , меҳнат кодексида белгиланган иш куни реж и ­
ми, овқатланиш ва дам олиш реж им ларига қатьий риоя 
қилиш ; брипш а иш ловчилари учун белгиланган о й л и к иш 
вақти балансидан тўла ф ойдалан иш ; ю қори дараж али меҳ- 
нат унумдорлигига эриш иш .
Автобуснинг маршрутдаги бошланғич пунктдан то сўнгги 
тўхтов пуиктигача босиб ўтган йўли 
рейс
деб аталади. Авто­
буснинг маршрут бўйича иккала йўналишдаги қатнови, яъни 
унингбош ланғич пунктдан сўнгги пунктгача бориб, яна бош - 
ланғич пунктга қайтиши 
айланма рейс
деб аталади. Одатда, 
автобуслар йўналиш давомида ўз номинал сиғимларига нис- 
батан 1,3-1,6 марта кўпроқ пассажир ташийди.
Ш аҳардан таш қари автобус м арш рутлари тарм оғидаги 
(ш ақар атр о ф и , ви лоят ва ту м ан лараро) си ф ат кўрсат- 
ки ч лари ш аҳардаги п асс аж и р л ар таш и ш талаб л ари д ан
ж иддий ф а р қ қилм айди.