Avtomobil XX asr sivilizatsiyasining yorqin ramzi hisoblana-di. Transportsiz, jumladan, avtomobil transportisiz xalq xo‘jaligini tasavvur etib bo‘lmaydi

3. Lok-bo‘yoq materiallari va ular asosidagi qoplamlarni markalash

Mamlakatimizda lok-bo‘yoq materiallari 825–73- sonli Davlat standartiga ko‘ra, ular asosidagi qoplamlar esa 9. 032–74- sonli

Davlat standartiga ko‘ra markalanadi.

9825–73- sonli Davlat standartiga ko‘ra loklar, gruntovkalar, shpaklovkalar va bo‘yoqlarni markalashda chapdan o‘ngga tomon o‘qiladigan 5 ta belgilar guruhidan foydalaniladi:

1- guruhga quyidagilardan biri kiradi: lok, gruntovka, shpaklov-ka, emal.

2- guruhga 2 ta harf bilan ifodalanadigan asosiy plyonka hosil qiluvchilar ko‘rsatilgan bo‘ladi.

Asosiy plyonka hosil qiluvchilar quyidagicha belgilanadi:

Epoksi-efirlar ........................................................................................	ЕФ
Bitumlar .................................................................................................	ВТ
Gliftallar ................................................................................................	ГФ
Pentaftallar ............................................................................................	РФ
Poliefirlat ................................................................................................	PE
Fenolli ...................................................................................................	ФЛ
Perxlorvinilli .........................................................................................	XB
Poliakrilli ..............................................................................................	AK
Nitrosellulozali ......................................................................................	HC
Kanifolli ................................................................................................	КФ
Shellakli ...............................................................................................	ШЛ
Eritilgan moyli .....................................................................................	MA
Polivinilasetatli ......................................................................................	ВЛ
Poliakril smolalarining sopolimerlari ...................................................	AC
Melaminli .............................................................................................	МЛ
Mochevinali ........................................................................................	МШ
Epoksidli ...............................................................................................	ЕП
Alkid-stirolli ..........................................................................................	MC
Kremniyorganik ....................................................................................	КО
Yantarli ..................................................................................................	ЯН

270 271

2- guruh belgisidan so‘ng chiziqdan keyin keladigan 3-guruh belgisi qoplamaning ishlatilish sharoitini belgilaydi.

Vazifasiga ko‘ra lok-bo‘yoq materiallarining ishlatilishi:

Gruntovka va loklar 0

Shpaklovkalar 00

Atmosfera ta’siriga chidamli 1

Atmosfera ta’siriga chidamliligi

chegaralangan (yopiq joyda, xonada

foydalanish tavsiya etiladi) 2

Konservatsion 3

Suv ta’siriga chidamli 4

Teri, rezina materiallarni tashqi

tomondan qoplash uchun 5

Moy va benzin ta’siriga chidamli 6

Kimyoviy ta’sirga chidamli 7

Issiqlik ta’siriga chidamli (60°С dan 500°С gacha) 8

Elektroizolatsion 9

4- belgidagi 1, 2 yoki 3 ta raqam bilan ifodalanadigan belgi ushbu lok-bo‘yoq materialiga berilgan tartib raqamini ko‘rsata-di va 3- belgi bilan 4- belgi orasida chiziqcha bo‘ladi yoki uzilish bo‘lmaydi.

5- guruh belgisida bo‘yoqning rangi ko‘rsatilgan bo‘ladi. Masalan, gliftal smola asosidagi gruntovka – ГФ–020, nitrolok

asosidagi shpaklovka – HC–008. Tashqi qoplam hosil qilish uchun zangori himoyalovchi nitroemal – HC–11–15 himoyalovchi-zan-gori. Atmosfera ta’siriga chidamli jigarrang moyli bo‘yoq MA–11 jigarrang ko‘rinishida belgilanadi.

Lok-bo‘yoq materiallari asosida olinadigan qoplamlar chapdan o‘ngga qarab joylashtiriladigan quyidagi elementlar asosida belgi-lanadi:

– qoplamning asosiy materiali markalanishi (9825–73- sonli

Davlat standarti bo‘yicha);

– tashqi ko‘rinishi bo‘yicha qoplam klassi (rim raqami bilan I dan VII gacha belgilanadi);

272

– qoplamning ekspluatatsiya sharoiti.

Ekspluatatsiya sharoiti bo‘yicha qoplamlar quyidagi guruhlar-ga bo‘linadi: P – xona ichida chidamli (avtomobillarning ichini bo‘yashda ishlatiladi); A – atmosfera ta’siriga chidamli (avtomobil­ larning tashqi sirtlarini bo‘yashda ishlatiladi); T – issiqlik ta’siriga chidamli (termik sexlarning jihozlari bo‘yaladi); E – elektroizolat-siyalovchi (elektr uskunalari bo‘yaladi); X – kimyoviy ta’sirlarga chidamli (akkumulatorlarni ta’mirlash uchastkalarining uskunalari bo‘yaladi); XK – kislotalar ta’siriga chidamli; ХШ – ishqorlar ta’siriga chidamli; В – suv ta’siriga chidamli (yuvish uskunalarini bo‘yashda); Б – benzin ta’siriga chidamli (yonilg‘i baklari, yonilg‘i quyish uskunalari bo‘yaladi); M – moy va konsistent surkov mate-riallari ta’siriga chidamli.

Masalan, moy ta’siriga chidamli melaminoalkidli qizil rangli qoplam quyidagicha markalanadi: Emal МЛ–12–90, qizil, II, M.

11. 
    4. Asosiy lok-bo‘yoq materiallari