Avtomobil transporti boshqarmasi

Transmissiya (lot. transmissio — uzatish, oʻtish) — dvigateldan ish mashinalari (stanoklar, maydalagichlar va boshqalar) ga yoki mashinalarning ijro mexanizmlariga aylanma harakat uzatish uchun moʻljallangan qurilma. T. validan ish mashinalariga aylanma harakat uzatish, odatda, yuritma tasmalar (kontrprivodlar) orqali amalga oshiriladi. Keng maʼnoda — T. deganda dvigatel validan mashinaning ish organlariga aylanma harakat uzatuvchi barcha qurilmalar majmui tushuniladi. Mas., avtomobil yoki traktoraa mexanik T. tarkibiga kuch uzatmasi, ilashma (ssepleniye), kardanli uzatma, differensial mexanizm va boshqa qurilmalar kiradi. Kemalar, teplovozlar, yuk avtomobillari, traktorlarda gidromexanik (gidrotransformator va mexanik uzatmalar qutisi), gidrohajmiy (gidromotorli gidronasoslar) va elektromexanik (generator va elektr dvigatellar) T.lardan foydalaniladi.
Vazifasi. Avtomobil transmissiyasi burovch (aylantiruvchi) momentni dvigateldan yetaklovchi g'ildiraklarga uzatish uchun xizmat qiladi. Bunda uzatilayotgan aylantiruvchi moment miqdor jihatidan o'zgaradi va belgilangan nisbatda yetaklovchi g'ildiraklar orasida taqsimlanadi.
Avtomobilning yetaklovchi g'ildiraklaridagi aylantiruvchi moment dvigatel tirsakli valining burchak tezligini yetaklovchi g'ildiraklarning burchak tezligiga nisbatiga teng bo'lgan transmissiyaning uzatish soniga bog'liq bo'ladi. Transmissiyaning uzatish soni avtomobilning vazifasiga, undagi dvigatelning parametrlariga va talab etiladigan dinamik sifatlariga qarab tanlanadi.
Transmissiya aylantiruvchi momentni uzatish usuliga qarab mexanik, gidravlik, elektrik va murakkab (aralash) turlarga (gidromexanik, elektromexanik) bo'linadi. Avtomobillarda uzatuvchi mexanizmlari deformatsiyalanmaydigan qattiq elementlardan (metall valllar va shesternalar) iborat bo'lgan mexanik transmissiyalar ancha ko'p tarqalgan. "LIКINO" va "L’VOV" zavodlarining avtobuslarida, shuningdek, katta yuk tashuvchi BeLAZ avtomobillarida uzatmalar avtomatik ravishda almashlab ulanadigan gidromexanik transmissiyalar qo'llarulmoqda. Katta yuk tashuvchi BeLAZ avtomobillarining bir qismi motor-g'ildirakli elektromexanik transmissiyaga ega.