Avtomobil elektr jihozlarini ishlatish, diagnostika qilish va

O‘t oldirish tizimi diagnostikasi asboblari. O‘t oldirish tizimining
sozligi benzinli dvigatellar me’yorida ishlashining asosiy shartla-
ridan  biridir.  O‘t  oldirish  tizimining  nosozligi  natijasida  elektr
uchqunning  energiyasi  kamayadi,  ishchi  aralashmaning  yonish
jarayoni yomonlashadi va dvigatelning quvvati pasayadi, yonilg‘i-
ning solishtirma sarfi ortib ketadi.
O‘t  oldirish tizimidagi  nosozliklarni  aniqlash uchun  maxsus
asboblar zarur. O‘t oldirish tizimini to‘la diagnostika qilinganda,
quyidagi  ko‘rsatkichlar  tekshirilishi  zarur:  uzgich  kontaktlari-
ning tutashib turish vaqti yoki birlamchi zanjirdagi o‘tayotgan tok
impulslar orasidagi  vaqtning ularning davomiyligiga  nisbati; o‘t
oldirish daqiqasini ilgarilatish burchagi; markazdan qochma va va-
kuum rostlagichlarning tavsifnomasi; uchqunlarning o‘tish ketma-
ketligi;  alohida  silindrlardagi  uchqunning  quvvati;  ikkilamchi
zanjirdagi maksimal kuchlanish; yuklama bo‘lmaganda ikkilamchi
kuchlanishning maksimal  qiymati; izolatsiya  holati; xalaqit  bo-
suvchi  rezistorlarning  holati;  o‘t  oldirish  tizimi  ishlayotganda
yuzaga kelayotgan xalaqitlar darajasi.
Yuqorida keltirilgan tekshirishlarning ko‘pchiligini Rossiyada
ishlab  chiqarilgan  ÑÏÇ-8,  ÑÏÇ-12  belgili  sinov  qurilmalarida
o‘tkazsa bo‘ladi. Diagnostika qilinishi zarur bo‘lgan asbob ÑÏÇ-8
(12) qurilmadagi etalon asbob o‘rniga ulanadi. Ammo bu diag-
nostika usuli ancha katta mehnat sarfini talab qiladi va tizimning
bevosita ish jarayonidagi texnik holati to‘g‘risida to‘liq ma’lumot
bermaydi. O‘t oldirish tizimini ossillograf yordamida diagnostika
qilish usuli ko‘p jihatdan bu kamchiliklardan xoli. Ossillograf ek-
ranida o‘t oldirish tizimidagi kuchlanish egri chiziqlarini etalon
ossillogrammalar bilan solishtirib, tizimda yuzaga kelishi mumkin
bo‘lgan ko‘p nosozliklarni aniqlash mumkin.
O‘t  oldirish  tizimini  diagnostika qilish  uchun  Ý206  rusumli
ossillograf, Ý205 va ÝËÊÎÍ-S-100A sinov qurilmalari va motor-

---

108
tester ÏÀËÒÅÑÒ-1Ò-251 ishlatiladi. Bu qurilmalar stroboskopik
to‘pponchalar  bilan  ta’minlangan  bo‘lib,  ular  yordamida  o‘t
oldirishning ilgarilatish burchagini aniqlash va rostlash, o‘t oldirish
daqiqasini rostlovchi avtomatlarning ishini tekshirish mumkin.
O‘t oldirish tizimlarini ossillografik usul bilan diagnostika qilish.
Elektron-nurli ossillograf Ý-206 ekranidagi shkalaning gorizon-
tal o‘qi uzgich kontaktlarining tutashib turish burchagi bo‘yicha
darajalangan bo‘lsa (0—60
0
 va 0—90
0 
chegarasida), vertikal o‘qi
yuqori kuchlanish (0—15 va 0—30 kV chegarasida) bo‘yicha da-
rajalangan. Ossillograf bevosita avtomobilning o‘t oldirish tizimiga
ulanadi. Birlamchi kuchlanish signali (4.13-rasm, a) kommuta-
torning tranzistorini  boshqaruvchi  tok  tomonidan  yopilish da-
qiqasida yuzaga keladi. Ossillogrammada uch zonani ajratsa bo‘-
ladi. Ossillogrammaning tebranish amplitudasi 1 va 2-zonada yoki
faqat 2-zonada me’yordan kichik bo‘lsa, bu kondensatorning no-
sozlik alomati. Agar tebranish amplitudasi faqat 2-zonada bo‘lsa,
4.13-rasm. Birlamchi zanjirdagi kuchlanishning ossillogrammalari:
a — o‘t  oldirish tizimi  soz bo‘lganda;  b —  o‘t oldirish  shamlarining
elektrodlari  orasidagi  tirqish  kamayganda;  d  —  ikkilamchi  zanjir
«massa»ga tutashib qolganda; e — ikkilamchi zanjirda to‘la
uzilish  bo‘lganda.
1
k V
12
10
8
6
4
2
0
2


k V
10
8
6
4
2
0
30° 20° 10° 0°
10° 0°
20°
40°
60°
80°
40°
20°
10°
0°
20°
40°
50°
80° 60°
30°
1
2
3
20° 10°
20°
0°
30°
40°
60°
80°
40°
50°
10°
k V
20
16
12
8
4
0
k V
20
16
12
8
4
0
k V
10
8
6
4
2
0
k V
20
16
12
8
4
0
k V
10
8
6
4
2
0
k V
20
16
12
8
4
0
30°
10°
20° 10°
30°
50°
70°
40°
0°
20°