Avtomobil elektr jihozlarini ishlatish, diagnostika qilish va

6.6.  Kuchlanish rostlagichi, tranzistor kommutatori
va elektron boshqaruv  bloklarini ta’mirlash
Avtomobillarning    elektr  jihozlari  komplektida  kontaktsiz
kuchlanish  rostlagichlar,    majburiy  salt  ishlash  ekonomayzerini
(MSIE) va  burilish ko‘rsatkichi  uzilishini  elektron boshqarish
bloki  hamda    diskret  radioelementlar  (yoki  elektron  texnika
buyumlari) asosida bosma plata holda tayyorlangan va plastmassali
korpuslarning  shtirli uyalarida joylashtiriladigan boshqa qurilmalar
6.10-rasm. O‘t oldirish tizimi yig‘ma  valchasi-
dagi mexanik  nuqsonlarning joylashish sxemasi:
1, 3 — tegishli ravishda, kulachok  va  muftaosti
valcha  bo‘yinlaridagi mexanik shikastlanishlar;
2 — rostlagich  prujinasi  ustunining  sinishi;
4 — valcha bo‘ynining urishi;  5 — yukcha
o‘qining  yeyilishi; 6 — markazdan qochma
rostlagich  plastinasi  mahkamlanishining
susayishi, egilishi yoki ko‘chishi; 7, 8, 9 — valcha
quyrug‘ining  yeyilishi.
7
3
5
2
6
2
8
9
1
4

---

140
uchrab turadi. Radioelementlar sifatida rezistorlar, kondensatorlar,
diodlar,  stabilitronlar,  tranzistorlar  va  mantiqli  mikrosxemalar
ishlatiladi.  Ekspluatatsiya  jarayonlarida  bunday  konstruksiyalar
elektr ta’minoti tizimining anomal rejimda ishlashi tufayli  bort
tarmog‘ida  o‘ta  kuchlanish  yuzaga  kelishidan  ishdan  chiqadi.
Masalan, klemmalarning oksidlanishi va zanjirdagi uzilish tufayli
AKB  zanjiri  uzilib  qolsa,  bort  tarmog‘iga  katta  quvvatli  elektr
energiya iste’molchilari ulangan holatlarda yuqori cho‘qqisi
150—250 V kuchlanishga yetadigan o‘tish jarayonlari sodir bo‘ladi.
Bu jarayonda elektron blok, kuchlanish rostlagichi va tranzistor
kommutatorlarning    ishdan  chiqishi  stabilitron,  tranzistor  va
diodlarning  kuyishi natijasida sodir bo‘ladi. Shuning uchun bunday
buyumlarni  ta’mirlashda  elektron  bloklarni  ishlab  chiqishdagi
texnologiyalar qo‘llaniladi.
Bunday  buyumlarni    qismlarga  ajratish  buragich,  pinset  va
kavsharlagichlar yordamida amalga oshiriladi. Kavsharlangandan
so‘ng radiokomponentlar platasi bilan korpusdan chiqarib olinadi
va ommetr yoki multimetr yordamida nuqsonlar aniqlanadi. Bu
elektron blok va tranzistor kommutatorlarni diagnostika qilish uchun
tarkibiga  ichki qarshiligi 0,03 
Ω
,  maksimal yuklama tok 10 A dan
katta bo‘lmagan stabillashgan o‘zgarmas tok manbayi, ampermetr,
voltmetr va Ã6-15 yoki Ã6-26 turidagi signal generatorlari kirgan
maxsus  yig‘ilgan  sinov  sxemasidan  foydalaniladi.  Ossillograf
yordamida tranzistor kommutatoridagi o‘tish jarayonlarini o‘rga-
nib, uning ish qobiliyati va hamma boshqaruv funksiyalari: ochiq
holat davomiyligini sozlash va chiqish tranzistorining tok  kuchini
cheklash, chiqishga boshqarish signali uzatilmaganda uni o‘chirishi
va hokazolar aniqlanadi. Ta’mirlashdagi asosiy amaliyotlar ishdan
chiqqan elementlarni kavsharsizlash, yangi elementlarni  qo‘yish
va kavsharlash hamda  lok bilan qoplashdir.
Elektron blok va tranzistor kommutatorlari ta’mirlangandan
keyin  texnik  shartlariga  ko‘ra  maxsus  qurilmalarda  sinovdan
o‘tkaziladi.  Elektron buyumlar  ossillografik usullar yordamida
ishchi jarayonlarini  o‘lchash yo‘li bilan  sinovdan o‘tkaziladi.

---

141